Ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδoς είναι ο μητροπολιτικός ναός της Λήμνου.
Βρίσκεται κοντά στην πέτρινη γέφυρα της Μύρινας και σε κοντινή απόσταση από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.Ναός στο σημείο που υπάρχει ο σημερινός ναός της Αγίας Τριάδος, υπήρχε ήδη από το 1479, όταν η μητρόπολη Λήμνου μετατέθηκε από τον Κότσινα στο Κάστρο.
Ο παλαιότερος ιερός ναός, για τον οποίο υπάρχουν μαρτυρίες, χτίστηκε το 1724.
Η αρχική μορφή του ναού ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική και ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Υπεραγία και Πάναγνη Θεοτόκο.
Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1770 κατά την περίοδο των Ορλωφικών.
Μαρτυρία του ναού του 1724 αποτελεί η μαρμάρινη επιγραφή που υπάρχει στη νότια πλευρά του σημερινού ναού της Αγίας Τριάδος.
«1724 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 4
ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΤΟΥΤΟΝ ΤΗΣ ΠΑΝΤΟΥΡΓΟΥ ΤΡΙΑΔΟΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΝΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΟΡΗΣ
ΟΝΤΑ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΣΕΣΑΘΡΩΜΕΝΟΝ ΛΙΑΝ
Ο ΙΩΑΑΝΝΙΚΙΟΣ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΘΡΕΜΜΑ
ΚΑΙ ΑΡΧΙΘΥΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ ΠΛΕΙΣΤΟΙΣ ΠΟΝΟΙΣ
ΕΞΟΔΟΙΣ ΙΔΙΟΙΔ ΤΕ ΕΚΙΑ ΤΩΝ ΛΗΜΝΙΩΝ
ΕΙΣ ΑΙΝΟΝ ΘΕΟΥ ΗΓΕΙΡΕΝ ΕΚ ΘΕΜΕΛΙΩΝ
ΚΑΙ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΤΙΤΟΡΩΝ»
Ο ναός άρχισε να ξαναχτίζεται το 1835 με αργούς ρυθμούς.
Επρόκειτο για ένα λιτό ναό χωρίς τρούλο, με ξύλινη στέγη σύμφωνα με τη χαλκογραφία του 1841 που υπάρχει στο εκκλησιαστικό μουσείο της Μύρινας.
Στις 2 Απριλίου του 1861, οι τριάντα οκτώ πρόκριτοι της Λήμνου αποφάσισαν την «εκ θεμελίων ανακαίνισιν του ναού»[1] και για το σκοπό αυτό εκλέχτηκε εξαμελής επιτροπή, με σκοπό να συντονίσει το έργο.
Στις 4 Απριλίου του 1863,έγινε εκ νέου συνέλευση των προκρίτων (αυτή τη φορά συμμετείχαν εβδομήντα δυο πρόκριτοι) με πρόεδρο τον Μητροπολίτη Λήμνου με σκοπό το συντονισμό των εργασιών για την ανοικοδόμηση της μητρόπολης.
Τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί από τους απόδημους Λημνιούς και τους εράνους έφταναν τα 100.000 γρόσια.
Στη συνέλευση αποφασίστηκε η κατεδάφιση του ναού του 1835.
Ως πρότυπα για την ανέγερση του ναού χρησιμοποιήθηκαν δυο ναοί της Σμύρνης, του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Γεωργίου.
Αρχιτέκτονας και ναοδόμος του ναού ήταν ο Ζαχαρίας Φιλιππότης. Οι εργασίες άρχιζαν στα μέσα του Μαΐου του 1864.
Πρωτεργάτες του έργου ήταν οι δυο γιοί του Ζαχαρία Φιλιππότη, Γεώργιος κι Αντώνιος.
Το μήκος του ναού ορίστηκε στους 32 πήχεις. Το μάρμαρο ήρθε από τη Τήνο.
Με το φιρμάνι που εκδόθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1865 επιτράπηκε η οικοδόμηση του ναού.
Ο θεμέλιος λίθος του ναού τοποθετήθηκε στις 14 Μαρτίου του 1865. Οι εργασίες κράτησαν 20 μήνες.
Η κτητορική επιγραφή που υπάρχει στο υπέρθυρο του σημερινού ναού αναφέρει:
«ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΛΗΜΝΙΩΝ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΚΑΙ ΙΔΙΑ ΤΩΝ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Ο ΙΕΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΕΠΙ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΙΩΑΚΕΙΜ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΣΡΙΩ 1865».
Ο ναός έχει δυο μεγάλα καμπαναριά(χτίστηκαν το 1910) τα οποία εφάπτονται του ναού και τα οποία είναι δωρεά του Παύλου Ψαρώφ[2].
Εντυπωσιακό είναι το ξυλόγλυπτο κι επιχρυσωμένο τέμπλο του ναού της Αγίας Τριάδος.
Το τέμπλο αυτό υπήρχε σε ένα παλαιότερο ναό αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο που βρισκόταν στην τουρκική συνοικία του Κάστρου.
Ο ναός κατεδαφίστηκε για να ανοικοδομηθεί αλλά επειδή δεν επιτράπηκε από τους Τούρκους η ανοικοδόμηση του, τοποθετήθηκε στο νεόχτιστο μητροπολιτικό ναό.[3]
Πολύτιμα είναι τα αρχιερατικά και ιερατικά άμφια αλλά και τα ιερά σκεύη του ναού όπως έχουν καταγραφεί στους κώδικες της Ιεράς μητροπόλεως.
Από τις ιερές εικόνες του ναού ξεχωρίζει μια απλή εικόνα αφιερωματική[4], η οποία λειτουργεί ως μαρτυρική αγιογράφηση κάποιου τάματος.
Πρόκειται για μια εικόνα διαιρεμένη σε δυο τμήματα. Στο πάνω μέρος απεικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος να παρακαλά τη Θεοτόκο που κρατά στα χέρια τον Ιησού, να εισακούσει τις δεήσεις του πιστού.
Στο δεύτερο τμήμα της εικόνας εικονίζεται η θάλασσα και δυο ιστιοφόρα, ένα μεγάλο κι ένα μικρό να πλέουν μεσοπέλαγα.
Στο μεγάλο ιστιοφόρο το τιμόνι του σκάφους κρατεί ο Άγιος Νικόλαος. Το ιστιοφόρο φέρει τη τουρκική σημαία.
Η εικόνα αποτελεί αφιέρωση κάποιου καραβοκύρη προς τον Άγιο Νικόλαο και τη Θεοτόκο.
Η εικόνα αποτελεί αφιέρωση κάποιου καραβοκύρη προς τον Άγιο Νικόλαο και τη Θεοτόκο.
Η εικόνα αυτή ανήκει σε ένα ξεχωριστό είδος εικόνων της αφιερωματικές αφηγηματικές ενός θαύματος.
Αντίστοιχες αφηγηματικές εικόνες συναντάμε στη Superga του Τορίνο της Ιταλίας.
Αντίστοιχες αφηγηματικές εικόνες συναντάμε στη Superga του Τορίνο της Ιταλίας.
Ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Τριάδος περιβάλλεται από ένα ωραίο κήπο, στον οποίο υπάρχει πηγάδι και μαρμάρινη κρήνη.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
[1] Κώδ.45,σελ.2
[2] Ο Παύλος Ψαρώφ πρόσφερε δωρεά 500 λιρών Αγγλίας για την οικοδόμηση των δυο καμπαναριών. Επίσης ένας πολυέλαιος του ναού ήταν δωρεά του Ψαρώθ.
[3] Επειδή το τέμπλο του Αγίου Νικολάου ήταν μικρότερο συμπληρώθηκε με καινούργιο.
[4] Η εικόνα αυτή ανήκει σε ένα ξεχωριστό είδος εικόνων ,στις αφιερωματικές και αφηγηματικές εικόνες ενός θαύματος. Αντίστοιχες εικόνες συναντάμε στη Superga του Τορίνο της Ιταλίας.
