Η «Λευκή Παναγιά» των Καμινίων

Ο ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου των Καμινίων ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1850 ενώ τα θυρανοίξια του ναού έγιναν στις 15 Αυγούστου του 1852 από τον τότε μητροπολίτη Λήμνου Δανιήλ.Μια ξεχωριστή, μοναδική για το κάλλος της και πολύ θαυματουργική εικόνα του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι η εικόνα της «Λευκής Παναγιάς». Πρόκειται για την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έργο ανωνύμου αγιογράφου από κάποιο εργαστήρι των Ιεροσολύμων. 

Η εικόνα φέρει την ημερομηνία  1897 και ως τόπος κατασκευής της έχει τη σημείωση  Ιερουσαλήμ. Η εικόνα είναι αφιέρωμα ενός από τους Χατζήδες (προσκυνητές) των Καμινίων, του Ε. Ν. Κομνηνέλη. Στα 1897 αρκετοί Καμινιώτες επισκέφτηκαν τα Ιεροσόλυμα και βαπτίστηκαν στον Ιορδάνη ποταμό πραγματοποιώντας ένα τάμα ζωής.Στην ιδιαίτερη αγιογραφία της Κοιμήσεως δεσπόζει η μορφή της Θεοτόκου η οποία είναι ενδεδυμένη με λευκά υπέρλαμπρα ενδύματα ως νύφη.Η Θεοτόκος σύμφωνα με τον ανώνυμο αγιογράφο φέρει το «ένδυμα της αφθαρσίας» καθώς το λευκό συμβολίζει την αγνότητα και την καθαρότητα της ψυχής. Η λευκή Παναγιά των Καμινίων είναι η Νύμφη η Ανύμφευτος κι αποτελεί απεικόνιση του θεολογικού ζητήματος που είχε θέσει στα  1854 ο Πάπας Πίος Θ' όταν με το αποστολικό διάταγμα γνωστό ως Ineffabilis Deus, καθόρισε την Άμωμο Σύλληψη.Σύμφωνα  με το δόγμα της Άμωμης Συλλήψεως η Θεοτόκος διατηρήθηκε από τον Θεό άμωμη από την κηλίδα του προπατορικού αμαρτήματος κατά την σύλληψή της. Αποτέλεσμα πολλά αγιογραφικά εργαστήρια ακόμα και Ορθόδοξα να απεικονίζουν την Θεοτόκο λευκοντυμένη, αφού το λευκό είναι το χρώμα της αγνότητας και υποδηλώνει την Άμωμο Σύλληψη. Στην πολυπρόσωπη εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου δύο είναι τα πρόσωπα που ξεχωρίζουν. Ο Χριστός που με το ηγεμονικό Του παράστημα κρατεί την ψυχή της Παναγίας Μητέρας Του ως βρέφος και το λευκοντυμένο χρυσοποίκιλτο σκήνωμα της Παναγίας στη νεκρική κλίνη.Στην κεφαλή και στα πόδια του νεκρικού κρεβατιού είναι μαζεμένοι θλιμμένοι οι απόστολοι.

Η εικόνα της Παναγιάς  είναι ιδιαίτερη και πολύ θαυματουργή σε όσους με αγνή τη καρδία επικαλούνται τις πρεσβείες της Θεοτόκου.

Ευαγγεία Χ.Λιάπη

Η αγία Θεοδώρα,ο Καθρέπτης και τα άγια λείψανα

H αυτοκράτειρα Θεοδώρα[1] στις 11 Μαρτίου του 843 αναστήλωσε τις άγιες εικόνες και έδωσε τέλος στην εκατονταετή περίοδο της εικονομαχίας.

Έτσι καθιερώθηκε κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής να εορτάζεται η «Κυριακή της Ορθοδοξίας» σε ανάμνηση της αναστήλωσης των ιερών εικόνων και της νίκης της Ορθοδοξίας έναντι της εικονομαχίας.Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα είχε νυμφευτεί με τον πιο σκληρό διώκτη των εικόνων και των ιερών λειψάνων, τον αυτοκράτορα Θεόφιλο[2](829-842).Η περίοδος της διακυβέρνησης του ήταν ιδιαίτερα αυστηρή. Στην εποχή του ασπρίζονταν ακόμα και τις τοιχογραφίες των ναών για να εξαφανίσουν τις μορφές των Αγίων.Η ίδια, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα ήταν τρομοκρατημένη και είχε αναγκαστεί για να προφυλάξει την εικόνα της Παναγίας που είχε, να την κρύψει στο υπνοδωμάτιο της, πίσω από τον καθρέπτη της.Η Θεοδώρα  με το Θεόφιλο είχε αποκτήσει πέντε κόρες, τη Θέκλα, την Άννα, την Αναστασία, την Πουλχερία και τη Μαρία. Καθώς και δύο γιους, τον Κωνσταντίνο[3] και τον Μιχαήλ, το μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (842-867).

Αναφέρεται, ότι ένα βράδυ που η αυτοκράτειρα απουσίαζε από το παλάτι, ο αυτοκράτορας έπαιζε με τα παιδιά .Κάποια στιγμή ο Θεόφιλος είπε στα παιδιά του, να πάνε να κοιμηθούν. Εκείνα τότε του ζήτησαν την «Παναγίτσα», για να προσευχηθούν στη Θεοτόκο.-Εδώ μέσα δεν υπάρχουν εικόνες, απάντησε αυστηρά και σίγουρος ο αυτοκράτορας Θεόφιλος.-Θέλουμε τη Παναγίτσα που είναι πίσω από τον καθρέπτη, του είπαν τα παιδιά.Έτσι ο Θεόφιλος ανακάλυψε την εικόνα και οργισμένος όπως ήταν, την άρπαξε και την έριξε στο αναμμένο τζάκι.Εκείνη τη στιγμή μπήκε κι η Θεοδώρα, η οποία κατάφερε κι έσωσε από τις φλόγες, την εικόνα της Θεοτόκου.Η εικόνα αυτή της αυτοκράτειρας Θεοδώρας αποκαλείται «Καθρέπτης» και βρίσκεται στην μονή του Αγίου Παύλου, στο Άγιο Όρος. Μαρτυρεί  δε τα σημάδια της φωτιάς και του θαύματος.Στη Λήμνο όπου υπήρχαν πολλά και διάφορα μετόχια του Αγίου Όρους κατά την περίοδο της εικονομαχίας, είχαν κρυφτεί αρκετές εικόνες και άγια λείψανα στην εξοχή του νησιού.Την περίοδο της εικονομαχίας πολλοί Βυζαντινοί είχαν ρίξει στη θάλασσα ιερές εικόνες και άγια λείψανα με σκοπό να τα προφυλάξουν.Τα θαλάσσια κύματα οδηγούσαν τις εικόνες συχνά στις ανατολικές ακτές της Λήμνου. Οι κάτοικοι τα περισυνέλεξαν και τα έδωσαν στους μοναχούς για να τα φυλάξουν.Το πιο γνωστό άγιο λείψανο που βγήκε στη Λήμνο ήταν το λείψανο της Αγίας Ευφημίας, το οποίο αργότερα επιστράφηκε στη Βασιλεύουσα.Μετά την αναστήλωση των εικόνων, πολλές εικόνες βρέθηκαν κρυμμένες στην εξοχή της Λήμνου, ύστερα από κάποιο όνειρο, στο οποίο ο Άγιος της εικόνας συμβούλευε τον πιστό για το σημείο στο οποίο βρισκόταν θαμμένη η εικόνα.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Το άγιο άφθαρτο λείψανο της βρίσκεται στην Κέρκυρα, στο ναό της Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης. Το άγιο λείψανο ήρθε στην Ελλάδα μαζί με το λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνα  κρυμμένο σε ένα κάρο που μετέφερε σανό.

[2] Το  830  ο Θεόφιλος παντρεύτηκε η Θεοδώρα .Είχε προτιμήσει τη Θεοδώρα από την Κασσιανή ,επειδή είχε θεωρήσει την Κασσιανή ιδιαίτερα έξυπνη, για αυτό και τη φοβήθηκε, μετά την απάντηση που του είχε δώσει σχετικά με  τις γυναίκες.

[3]Ο Κωνσταντίνος είχε πεθάνει σε πολύ μικρή ηλικία.

Η Παναγία η Σερβουνιώτισσα της Λήμνου

Στη βόρειο ανατολική Λήμνο, στα 1355, υπήρχε ένα μοναστηράκι ,το οποίο άνηκε στην αθωνική μονή της Μεγίστης Λαύρας και το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούσαν «Καστρίν», λόγω της φρουριακής του μορφής.

Στην ουσία, το Καστρίν ήταν ένα μοναστήρι, το οποίο αποτελούσαν ένας ναΐσκος αφιερωμένος στην Παναγιά και λίγα καλύβια στα οποία ασκήτευαν οι μοναχοί.

Το μοναστήρι της Παναγιάς βρισκόταν στους πρόποδες του λόφου «Αλεπότρυπες».

Εκεί στο Καστρίν, μέσα στο ναό, στεγαζόταν η θαυματουργική εικόνα της «Παναγίας της Σερβουνιώτισσας[1]».

Με τα χρόνια όμως οι μοναχοί αναγκάστηκαν, να εγκαταλείψουν το μοναστήρι λόγω των συχνών επιδρομών των πειρατών και να αναζητήσουν νέο ασφαλέστερο ησυχαστικό τόπο.

Ορισμένοι από τους μοναχούς μετέβησαν τότε στη μονή της Μεγίστης Λαύρας στο Όρος.

Στα 1380 όμως, δημιουργήθηκε μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στη μονή της Μεγίστης Λαύρας και μιας οικογένειας που ζούσε στην περιοχή, της οικογένειας Κονδύλη, σχετικά με την εικόνα της Θεοτόκου.

Η οικογένεια Κονδύλη διέθετε κτήματα κοντά στο μετόχι και μετά την αναχώρηση των μοναχών, είχε την επιμέλεια του ναού.

Αναφέρεται σύμφωνα με κώδικα της Μεγίστης Λαύρας, ότι η οικογένεια Κονδύλη κάποια στιγμή απέσπασε την εικόνα από το ναό και την έφερε στην οικία της.

Η μονή τότε απαίτησε από την οικογένεια Κονδύλη να της επιστραφεί η εικόνα της Παναγιάς της Σερβουνιώτισσας, η οποία υπήρχε στο ναό για χρόνια.

Για τη τύχη της εικόνας δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες. Πιθανότατα η οικογένεια να μην  επέστρεψε την εικόνα στο μοναστήρι. Όμως για αιώνες διατηρήθηκε το τοπωνύμιο «Παναγιά» στην ομώνυμη περιοχή της Λήμνου.

Ταυτόχρονα έχει καταχωρηθεί στα προσωνύμια της Θεοτόκου το όνομα «Παναγιά Σερβουνιώτισσα».

Όταν στα 1865 ιδρύθηκε το σημερινό χωριό από κατοίκους που είχαν κτήματα στην ευρύτερη περιοχή, επιλέχτηκε το τοπωνύμιο που για αιώνες επικρατούσε στην περιοχή και έτσι το νέο χωριό ονομάστηκε «Παναγιά».
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1]Στον κώδικα της αγιορείτικης μονής Μεγίστης Λαύρας του 1355  η Παναγία αποκαλείται «Σερβουνιώτισσα». Αργότερα όμως οι κάτοικοι αποκαλούσαν την Εικόνα της  Παναγιάς «Σεργουνιώτισσα» από την τουρκική λέξη Surgun. Στα λημνικά η λέξη Surgun έγινε «σεργούνι»  που θα πει εξορία, τόπο εξορίας αλλά και πολυσυζητημένο θέμα. π.χ. βγήκα σεργούνι =έγινα θέμα συζήτησης.

H Επίσκεψη της Παναγίας στο Μούδρο

Τον Αύγουστο του 1922 μια δεκαεξάχρονη  κοπέλα η Βασιλεία Τσακάλου μαζί με την οικογένεια της και άλλους πρόσφυγες έφεραν την θαυματουργό εικόνα της Παναγιάς  Σκουπιώτισσας στο Μούδρο με  το ιστιοφόρο «Άγιος Νικόλαος» και την παρέδωσαν στην εκκλησιαστική επιτροπή του ιερού Ναού «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου»  για να την φυλάξουν και για να την λειτουργούν .

Η εικόνα της Παναγίας  σύμφωνα με την παράδοση θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και προέρχεται από το χωριό Σκοπιά(ή Σκουπιά) Προκονήσου της Προποντίδος.

Στο πίσω μέρος της εικόνας είναι ζωγραφισμένη η Σταύρωση του Κυρίου με κηρομαστίχη. Η εικόνα εορτάζει στις 23 Αυγούστου.

 Η εικόνα της Παναγίας έμεινε στο Μούδρο για έντεκα χρόνια μέχρι να τακτοποιηθούν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα και να την πάρουν κοντά τους. Νέα πατρίδα βρήκαν στα Νέα Ρόδα Χαλκιδικής. Έτσι αφού εγκαταστάθηκαν και τακτοποιήθηκαν στη νέα πατρίδα στις 9 Οκτωβρίου του 1933,παρέλαβαν την θαυματουργική εικόνα της Παναγίας από την εκκλησιαστική επιτροπή του ιερού Ναού «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» του Μούδρου μαζί με άλλα εκκλησιαστικά σκεύη που τους είχαν εμπιστευτεί προς φύλαξη. Την εικόνα της Παναγιάς Σκουπιώτισσας παρέλαβε ο πλοίαρχος Κυριάκος Ιωακείμ Πριακωνάς και την μετέφερε με το πλοίο του «Αγιος Γεώργιος» για να την παραδώσει στην εκκλησιαστική επιτροπή των Νέων Ρόδων.

Εκτός από την εικόνα οι κάτοικοι του Μούδρου παρέδωσαν και ένα χρυσοκέντητο επιτάφιο, ένα πεντάκηρο, πέντε Άγια Δισκοπότηρα, ένα θυμιατό, μια λόγχη, ένα Ευαγγέλιο και καλύματα.

Η Λήμνος πολλές φορές κατά τα βυζαντινά χρόνια κυρίως στην περίοδο της εικονομαχίας  αλλά κι αργότερα  θα φιλοξενήσει ιερές εικόνες και ιερά λείψανα.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

ΠΑΝΑΓΙΕΣ της Λήμνου

Οι Παναγιές είναι εικόνες που βρίσκονται σκορπισμένες σε ξωκλήσια της Λήμνου.Διαφορετικές μεταξύ τους αποδίδουν με ξεχωριστό τρόπο την ωραιότητα της Θεομήτορος.