Η Αγία Άννη κι ο Σουλτάνος της Λήμνου

Σύμφωνα με την παράδοση κάποτε τη Λήμνο διοικούσε ένας καλοκάγαθος σουλτάνος.Αυτός δεν μπορούσε ν’ αποκτήσει παιδί.Για το λόγο αυτό ήταν πολύ στεναχωρημένος.

Στη Λήμνο υπήρχαν πολλά αγιορείτικα μετόχια και για το λόγο αυτό οι πιστοί Λημνιοί συχνά επισκέπτονταν το Άγιο Όρος.Από τους Λημνιούς λοιπόν ο σουλτάνος έμαθε πως στο Άγιο Όρος, στη   σκήτη της Αγίας Άννης πήγαιναν πιστοί οι οποίοι ήταν άτεκνοι και προσεύχονταν ώστε η  Αγία να τους βοηθήσει να τεκνοποιήσουν.

Ο σουλτάνος όταν πληροφορήθηκε για τα θαύματα της Αγίας δεν μπορούσε να το βγάλει από το νου του και συνεχώς το σκεπτόταν.Έτσι σκέφτηκε να  ζητήσει τη βοήθεια της Αγίας προκειμένου κι αυτός να αποκτήσει διάδοχο.

Προσευχήθηκε λοιπόν στην Αγία Άννη και με Λημνιούς που θα επισκέπτονταν το Άγιο Όρος  έστειλε δώρα  στη σκήτη της Αγίας.

Τους ζήτησε μόνο σαν επιστρέψουν στη Λήμνο να του φέρουν λαδάκι κι αγίασμα.

Οι Λημνιοί βρέθηκαν σε δίλημμα.Πως να εμπιστευτούν έναν αλλόθρησκο και μάλιστα να του δώσουν αγίασμα και λάδι.

Πέταξαν λοιπόν τα δώρα και όχι μόνο δεν του έφεραν τίποτα αλλά φρόντισαν σαν έφτασαν στο νησί,να εξαφανιστούν.

Ο σουλτάνος στεναχωρήθηκε πολύ αλλά επειδή πίστευε και επιθυμούσε διακαώς να αποκτήσει διάδοχο βρήκε άλλους Λημνιούς που θα επισκέπτονταν το Άγιο όρος και τους διέταξε αυτή τη φορά,  να του φέρουν αγίασμα και λάδι.Αλλοιώς απείλησε ότι  αν δεν υπάκουαν στη διαταγή του όχι μόνο να μην ξαναπατήσουν στο νησί αλλά θα το πλήρωναν κι οι συγγενείς τους..

Οι Λημνιοί πήγαν στη σκήτη και εξομολογήθηκαν το γεγονός στους μοναχούς.Τότε οι μοναχοί της Σκήτης αποφάσισαν  επειδή ο σουλτάνος δεν ήταν χριστιανός αντί για αγιασμό να του στείλουν πόσιμο νερό και αντί για λάδι από τη καντήλα της Αγίας να του στείλουν κοινό λάδι.

Όμως το θαύμα  έγινε.Η Αγία Άννα χάρη στην πίστη και την επιμονή του σουλτάνου, τον βοήθησε κι έτσι απέκτησε ένα υγιέστατο παιδί.

Ο σουλτάνος από ευγνωμοσύνη δώρησε στη σκήτη της Αγίας Άννης ένα ολόχρυσο κανδήλι, διακοσμημένο από πολύτιμους λίθους το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα στη σκήτη κι αποτελεί απόδειξη πως η αληθινή πίστη κι η απέραντη αγάπη προς το δημιουργό θαυματουργούν.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Το μετόχι της Πτέρις

Στα 1285 αναφέρεται για πρώτη φορά το μετόχι «η Πτέρις» σε απογραφικό πρακτικό.
Αργότερα το συναντάμε κι ως  «το Πτέριν» ή «η Φτέρις». Το μετόχι βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό Τσιμάνδρια.

Το μονύδριο  που ήταν αφιερωμένο στον Αρχιστράτηγο των Άνω Δυνάμεων, στον Ταξιάρχη Μιχαήλ πρέπει, να υπήρχε από πολύ πιο παλιά, να είχε εγκαταλειφθεί για μια περίοδο και στα 1295, να επανδρώθηκε και πάλι. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο:

«...αποκατέστη και η μονή του Αρχιστρατήγου των Άνω Δυνάμεων η εις το Πτέριν διακειμένη...»

Εκτός από το ναό τον αφιερωμένο στον Ταξιάρχη, η μονή κατείχε αμπέλια ,χωράφια, μπαξέδες, νερόμυλο ,ιδιόκτητο λιμάνι καθώς και «το ευκτήριον της Οδηγητρίας, το εις το Ρεπανίδιον, με τον τόπο του».

Μια σειρά από αυτοκρατορικά χρυσόβουλα γνήσια και πλαστά, συνδέουν το μετόχι του Ταξιάρχη με τη μονή  της Πάτμου.

Στα 1325 το Πτέριον αναφέρεται ανάμεσα στα χωριά της Λήμνου που αποτελούν πατριαρχική εξαρχία.

Στα 1785 ο Choiseul-Gouffier σημειώνεται στο χάρτη του στη συγκεκριμένη θέση την ύπαρξη ενός μοναστηριού Couvent το σημειώνει και το οποίο δεν πρέπει να είναι άλλο από τη Φτέρι. 
Δυστυχώς όμως στα  1858 ο Conze βρήκε το μετόχι ερειπωμένο.

Ο Παπα Αγγελής Μιχέλης γράφει σχετικά: 
«Το μετόχιον τούτο [της Φτέρης], επί της εποχής του Κριμαϊκού πολέμου, το εδώρησαν οι Τούρκοι εις τον εκ Κάστρου πλοίαρχον Δενερίκον, διότι κατώρθωσε δις εξ Αιγύπτου να μεταφέρη σίτον εις τον τουρκικόν στρατόν, αυτός δε κατόπιν το επώλησεν εις τούς Κοντιατινούς».

Το μετόχι εγκαταλείφτηκε σταδιακά από τους μοναχούς. Το ίδιο και ο οικισμός της Πτέρις.
Οι πάροικοι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν σε γειτονικά χωριά.
Σήμερα μόνο το τοπωνύμιο υπάρχει καθώς και δυο ξωκλήσια στην περιοχή της Φτέρις, απομεινάρια του μοναστηριακού παρελθόντος της περιοχής .
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Μοναστηριακές κτήσεις

Η αρπαγή ολόκληρων περιοχών με αυτοκρατορική διαταγή ήταν κάτι συνηθισμένο στα βυζαντινά χρόνια. Έγγραφο του 1304 αναφέρει ότι ολόκληρο χωριό κοντά στο Μούδρο της Λήμνου ανήκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας. Κι ολόκληρη η περιοχή Μούδρου (1.800 στρέμματα) χαρίστηκε στη μονή Βατοπεδίου με χρυσόβουλλο του Ιωάννη Παλαιολόγου, του 1362. Ο Ιωάννης εκθρονίστηκε, αλλά ανακατέλαβε τον θρόνο στα 1380. Πρώτη δουλειά της μονής ήταν να εξασφαλίσει την κυριότητα της περιοχής, που πια είχε αναπτυχθεί σε κανονικό χωριό. Με χρυσόβουλλο της ίδιας χρονιάς (1380), ο Ιωάννης της έκανε το χατίρι.Συχνά οι πιστοί έκαναν αξιόλογες δωρεές σε κτήματα στις μονές όπως η δωρεά της Θεοδώρας Αγγελίνας Καντακουζηνής μεταξύ του 1337-1341στη μονή Βατοπεδίου.Στα χρόνια του Νικηφόρου Φωκά η μονή της Μεγίστης Λαύρας εισέπραττε ετησίως 244 χρυσά νομίσματα από τα μετόχια της στη Λήμνο.Γύρω στα 1567 οι αθωνικές μονές πλήρωναν στος Τούρκους 13.000 άσπρα για να συνεχίζουν να διατηρούν τα μετόχια τους στη Λήμνο.

1. Γομάτου. Ιδιοκτησίας της Αθωνικής Μονής Μεγίστης Λαύρας. Ήταν το πιο πλούσιο μετόχι και διέθετε κτήματα συνολικής έκτασης 24.000 στρεμμάτων.

2.Παναγία της Τρύγης Ιδιοκτησίας της Αθωνικής Μονής Σίμωνος Πέτρας. Διέθετε κτήματα συνολικής  έκτασης 11.430 στρεμμάτων. Έγινε απαλλοτρίωση το 1931.

3.Άγιος Γεώργιος ο Μυροβλήτης Ιδιοκτησίας της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου της νήσου Πάτμου.

4.Πτέρις Ταξιάρχης Μιχαήλ Ιδιοκτησίας της  Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου της Πάτμου.

5.Μούδρο. Ιδιοκτησίας της Αθωνικής Μονής Mονή Kουτλουμουσίου.Διέθετε έκταση 30 στρεμμάτων στην παραθαλάσσια περιοχή της Χαβούλης.

6. Ιδιοκτησίας της Αθωνικής Μονής Σταυρονικητα.Ο Πατριάρχης Ιερεμίας ο Α’ (1522-1546), που γίνεται ο δεύτερος και κύριος κτήτορας της Μονής δώρησε  σημαντική  περιουσία που κατείχε στη Λήμνο και περιήλθε στη μονή μετά τον θάνατο του.

7.Η Μονή Παντοκράτορος είχε 1.060 στρέμματα στην περιοχή Φακός Κοντιά, το μετόχι Άνω Χωρίων, τη Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος καθώς και στην περιοχή του Αλεξόπυργου έναν Πύργο[1] ενώ διέθετε και εκατοντάδες στρέμματα σε άλλες περιοχές του Δήμου Νέας Κούταλης. Έγινε απαλλοτρίωση το 1931.

8.Περιοχή Παναγιάς.Η Μονή Ιβήρων φέρεται να κατέχει σήμερα στην περιοχή της Παναγιάς περί τα 600 στρέμματα.

9.Περιοχή Κάσπακα, στη θέση   Καρβουνόλακκας. Υπήρχε μετόχι της Μονής του Αγίου Στεφάνου του Κασταμονίτου.

10..Μοναστήρι του Αγίου Παύλου, αυτοκρατορική κτήση. Κατείχε 3000 στρέμματα στη περιοχή του Λιβαδοχωρίου που ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος παραχώρησε το μοναστήρι στους Λημνιούς προκειμένου να καλύψουν με τα έσοδά του εκπαιδευτικούς και εκκλησιαστικούς σκοπούς.

---

[1]Ο Αλεξόπυργος ονομάστηκε έτσι για να τιμηθεί ο ιδρυτής της Μονής Παντοκράτορος, Αλέξιος ο Κομνηνός ή Αλέξιος Στρατηγόπουλος. Ο Αλεξόπυργος ήταν γνωστός για τη Ρωσική του καμπάνα.