Ψυχοσάββατο

Ψυχοσάββατο ονομάζεται το  Σάββατο πριν από την Κυριακή των Απόκρεω και την Κυριακή της Πεντηκοστής και τιμούνται οι Ψυχές των κεκοιμημένων.

Η ορθόδοξη εκκλησία καθιέρωσε να τελούνται την ημέρα αυτή μνημόσυνα υπέρ των κεκοιμημένων «των επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου».

Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση η καθιέρωση των κολλύβων συνδέεται με ένα θαύμα που έγινε  στα χρόνια που αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ιουλιανός ο Παραβάτης.

Ο Ιουλιανός ο Παραβάτης επιθυμούσε να κάνει επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, τη λατρεία στους δώδεκα θεούς του Ολύμπου. Σκέφτηκε λοιπόν την περίοδο της Σαρακοστής που οι χριστιανοί νήστευαν, να μολύνει όλα τα τρόφιμα που θα διακινούνταν τις ημέρες εκείνες, με ειδωλόθυτα.

Το βράδυ της παραμονής της εκτέλεσης της διαταγής του αυτοκράτορα όμως, εμφανίστηκε στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ευδόξιο, ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων κι αποκάλυψε στον πατριάρχη όχι μόνο το σχέδιο του Ιουλιανού αλλά και πώς οι χριστιανοί θα προστατευόντουσαν.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων συμβούλευσε τον πατριάρχη να φτιάξουν κόλλυβα και να τα μοιράσουν στο κόσμο για να το σιτίσουν, επειδή όλα τα άλλα  τρόφιμα ήταν μολυσμένα από τα ειδωλόθυτα.Έτσι κι έγινε.

Από τότε καθιερώθηκε το Ψυχοσάββατο της Αποκριάς και η παρασκευή κολλύβων.

Στη Λήμνο οι νοικοκυρές συνηθίζουν να ετοιμάσουν τα κόλλυβα αλλά και το κολλυβόζουμο για να γλυκάνουν τις ψυχές. Σύμφωνα με την παράδοση τις ημέρες αυτές οι ψυχές έχουν ανέβει στον επάνω κόσμο. Πιστεύουν ότι με το κολλυβόζουμο που είναι γλυκό, γλυκαίνουν και οι ψυχές των «κεκοιμημένων»

Πηγαίνουν τα κόλλυβα στην εκκλησία μαζί μ’ ένα πρόσφορο και τα  ονόματα των προσφιλών κεκοιμημένων  γραμμένα σε ένα χαρτί για να τα μνημονεύσει ο ιερέας.

Στη συνέχεια μοιράζουν τα κόλλυβα για «να σ’χωρεθούν τα πεθαμένα».

Το βράδυ του Σαββάτου οι κοπέλες έβαζαν μια χούφτα [1]κόλλυβα κάτω από το μαξιλάρι για να ονειρευτούν τη μοίρα τους και το μέλλοντα γαμπρό.

Το δεύτερο Ψυχοσάββατο που έχει καθιερώσει η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι το Σάββατο πριν από την Πεντηκοστή.
«Όλα τα Ψυχοσάββατα να ’ρτουν και να περάσνε, του Ρουσαλιού το Ψυχοσάββατο μην έρτη, μην περάση»

Το Σάββατο της Πεντηκοστής είναι ένας ιδιαίτερο Ψυχοσάββατο. Το αποκαλούν και  Σάββατο του Ρουσαλιού.

Την Παρασκευή,την παραμονή  οι νοικοκυρές φτιάχνουν κόλλυβα και τα πάνε στην εκκλησία, για να τα διαβάσει ι ιερέας.

Παλαιότερα πίστευαν πως οι ψυχές αυτό το Ψυχοσάββατο δεν το επιθυμούσαν γιατί έπρεπε να επιστρέψουν στην κατάσταση που βρισκόντουσαν πριν την Ανάσταση και για αυτό θα κλαίνε.

Έλεγαν πως οι ψυχές αυτή τη περίοδο(από το Πάσχα έως και τη Κυριακή της γονατιστής) κάθονταν πάνω στα δένδρα και στα βλαστάρια του αμπελιού, γι΄ αυτό και απέφευγαν να κόψουν βλαστάρια, πριν από του Αγίου Πνεύματος, μήπως πέσουν οι ψυχές που κάθονταν πάνω στα κλαδιά και στα βλαστάρια.

Απέφευγαν ακόμα και να ξεραχνίσουν γιατί πίστευαν ότι οι ψυχές έβρισκαν καταφύγιο στους ιστούς της αράχνης και δεν ήθελαν να τις ενοχλήσουν.

Ακόμα δεν άφηναν ρούχα έξω από το σπίτι μετά τη δύση του ήλιου αλλά φρόντιζαν να τα μαζέψουν έγκαιρα. Αν λησμονούσαν κι άφηναν κάτι, κυρίως αν τύχαινε και ήταν ασπρόρουχο, την επόμενη μέρα το πρωί το μάζευαν και το νερόπλεναν.

Το Σάββατο της Πεντηκοστής απέφευγαν επίσης να πλύνουν και να ράψουν. Έλεγαν πως αν έπλεναν θα ταλαιπωρούσαν τις ψυχές ενώ αν έραβαν, θα τις τρυπούσαν.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1]Συνήθως αρκούσαν  3 ή 9 σπυριά  μέσα σε ένα  άσπρο μαντήλι.