Παναγιά Γαλατιανή ή Αγιά Γαλατιανή

Η «Γαλατιανή» είναι ένα ακόμα Θεοτοκονύμιο, προσωνύμιο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Έτσι αποκαλούσαν οι Λημνιοί την Παναγία, Παναγιά Γαλατιανή[1] και με την πάροδο του χρόνου έμεινε μόνο το προσωνύμιο.

Η Παναγιά ήταν η βοηθός και η προστάτης των γυναικών που ήταν λεχώνες και αντιμετώπιζαν προβλήματα με το θηλασμό τους.

Οι γυναίκες παρακαλούσαν τα δύσκολα χρόνια που η φτώχεια βασίλευε, να έχουν γάλα για να μπορούν να θηλάσουν τα παιδιά τους και να επιβιώσουν.

Σύμφωνα με την παράδοση η Παναγιά η Γαλατιανή βοηθούσε ‘όχι μόνο τις γυναίκες αλλά και τα ζώα να παράγουν γάλα. 
Οι Λημνιοί που τα χρόνια εκείνα οι περισσότεροι ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι, την τιμούσαν με ιδιαίτερο σεβασμό.

Σχετικά κοντά στο ακροθαλάσσι στην περιοχή του Ρεπανιδίου υπήρχε παλαιότερα ένα προσκυνητάρι όχι μεγαλύτερο από ένα τετραγωνικό και εκεί πήγαιναν και άναβαν το καντήλι στην «Αγία» Γαλατηνή», όπως την αποκαλούσαν, προσευχόντουσαν και θυμιάτιζαν.

Στην περιοχή τιμούσαν ιδιαίτερα την Παναγία μια κι εκεί ήταν  «το ευκτήριον της Οδηγητρίας, το εις το Ρεπανίδιον, με τον τόπο του» που άνηκε στη μονή της «Πτέρις».
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Αλλά συνώνυμα προσωνύμια της Θεοτόκου είναι: «Γαλακτινή, Γάλακτος (Βηθλεέμ), Γαλακτοτροφούσα, Γαλαξά, Γαλαταρκιώτισσα (Κύπρο), Γαλατηνή ή Γαλατιανή (Κάλυμνο), Γαλατούσα (Ρόδο), Γαλαχτοτροφία και Γαλαχτοφορούσα»

ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ Μούδρο

Το ξωκλήσι του Αγίου Παύλου βρίσκεται στην παραλία του Μούδρου, σχεδόν απέναντι από το λιμάνι.
Πρόκειται για ένα πολύ παλιό ξωκλήσι του 19 αιώνα ίσως και πολύ παλαιότερο, το οποίο έχει αναπαλαιωθεί πολλές φορές μέχρι σήμερα.
Ο ναΐσκος θα πρέπει να σχετίζεται με την αγιορείτικη  μονή του Αγίου Παύλου και να ήταν  ένα από τα  πολλά μετόχια που η μονή διέθετε  στη Λήμνο.

O Απόστολος Παύλος θεωρείται πολύ θαυματουργός.
Γύρω στα 1890 υπάρχει προφορική μαρτυρία που συνδέει το ξωκλήσι με ένα θαύμα.

Κάποιος Ίμβριος σιδεράς ενώ δούλευε στο «κατσ’βέλικο»  του τραυματίστηκε σοβαρά στα μάτια του κι έχασε την όραση του.
Ήταν πολύ πιστός και προσευχόταν συνέχεια στο Θεό να τον ευσπλαχνιστεί και να του επαναφέρει την όραση.

Ένα βράδυ, δε θυμόταν αν ήταν στον ύπνο του ή στον ξύπνιο του, είδε έναν άνδρα και του είπε να μεταβεί στη Λήμνο, στο Μούδρο και εκεί θα βρει το φως του. Την άλλη μέρα σα ξημέρωσε πήρε το πλοίο και βρέθηκε στη Λήμνο. 
Πήγε και στο Μούδρο αλλά τίποτα, δεν είχε βρει το φως του. Απογοητεύτηκε. Στεναχωρημένος καθώς ήταν προσευχήθηκε στο Θεό κι ύστερα έσκυψε, πήρε χώμα και νερό και με αυτό έπλυνε το πρόσωπο του. Θαύμα.
Ευθύς ξαναβρήκε την όραση του. Σήκωσε το πρόσωπο του, θέλοντας να εξερευνήσει το σημείο και το πρώτο πράγμα που αντίκρισε ήταν ένα ξωκλήσι. Μπήκε στο ναΐσκο για να ανάψει τα καντήλια και να ευχαριστήσει το Θεό για το θαύμα που έζησε και τότε ο Ίμβριος σιδεράς βίωσε ένα ακόμα θαύμα.

Αναγνώρισε στην εικόνα του Αγίου Παύλου που υπήρχε στο τέμπλο, τον άγνωστο άνδρα που είχε δει στην Ίμβρο. 
Ο άνδρας συγκλονίστηκε. Πήγε στο χωριό και  εκεί παρακάλεσε το Μουδρινό σιδερά που εκείνα τα χρόνια, 1890 ή αρχές του 1900 είχε το «κατσ’βέλικο» του στο Μούδρο, το Θεοφάνη Δαρδαγάνη να του δανείσει τα εργαλεία για να φτιάξει ένα μανουάλι και να το αφιερώσει στον Άγιο και Απόστολο Παύλο.
Έτσι κι έγινε. Το μανουάλι για σχεδόν ένα αιώνα υπήρχε, μάρτυρας του θαύματος αλλά κάποια στιγμή αντικαταστάθηκε από ένα νεότερο και πιο φανταχτερό.

Ο ναός του Αποστόλου Παύλου στέκει εκεί στην παραλία του Μούδρου  αγκαλιάζοντας  κι ευλογώντας το χωριό. 
Το σημείο που ο Ίμβριος έφτιαξε τον πηλό που έβαλε στα μάτια του έγινε πηγάδι με αγίασμα και βρίσκεται λίγο   πριν το ξωκλήσι στα δεξιά του δρόμου.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

***η φωτογραφία είναι της Αναστασίας Α.Ανδρεάδη

Το μετόχι της Πτέρις

Στα 1285 αναφέρεται για πρώτη φορά το μετόχι «η Πτέρις» σε απογραφικό πρακτικό.
Αργότερα το συναντάμε κι ως  «το Πτέριν» ή «η Φτέρις». Το μετόχι βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό Τσιμάνδρια.

Το μονύδριο  που ήταν αφιερωμένο στον Αρχιστράτηγο των Άνω Δυνάμεων, στον Ταξιάρχη Μιχαήλ πρέπει, να υπήρχε από πολύ πιο παλιά, να είχε εγκαταλειφθεί για μια περίοδο και στα 1295, να επανδρώθηκε και πάλι. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο:

«...αποκατέστη και η μονή του Αρχιστρατήγου των Άνω Δυνάμεων η εις το Πτέριν διακειμένη...»

Εκτός από το ναό τον αφιερωμένο στον Ταξιάρχη, η μονή κατείχε αμπέλια ,χωράφια, μπαξέδες, νερόμυλο ,ιδιόκτητο λιμάνι καθώς και «το ευκτήριον της Οδηγητρίας, το εις το Ρεπανίδιον, με τον τόπο του».

Μια σειρά από αυτοκρατορικά χρυσόβουλα γνήσια και πλαστά, συνδέουν το μετόχι του Ταξιάρχη με τη μονή  της Πάτμου.

Στα 1325 το Πτέριον αναφέρεται ανάμεσα στα χωριά της Λήμνου που αποτελούν πατριαρχική εξαρχία.

Στα 1785 ο Choiseul-Gouffier σημειώνεται στο χάρτη του στη συγκεκριμένη θέση την ύπαρξη ενός μοναστηριού Couvent το σημειώνει και το οποίο δεν πρέπει να είναι άλλο από τη Φτέρι. 
Δυστυχώς όμως στα  1858 ο Conze βρήκε το μετόχι ερειπωμένο.

Ο Παπα Αγγελής Μιχέλης γράφει σχετικά: 
«Το μετόχιον τούτο [της Φτέρης], επί της εποχής του Κριμαϊκού πολέμου, το εδώρησαν οι Τούρκοι εις τον εκ Κάστρου πλοίαρχον Δενερίκον, διότι κατώρθωσε δις εξ Αιγύπτου να μεταφέρη σίτον εις τον τουρκικόν στρατόν, αυτός δε κατόπιν το επώλησεν εις τούς Κοντιατινούς».

Το μετόχι εγκαταλείφτηκε σταδιακά από τους μοναχούς. Το ίδιο και ο οικισμός της Πτέρις.
Οι πάροικοι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν σε γειτονικά χωριά.
Σήμερα μόνο το τοπωνύμιο υπάρχει καθώς και δυο ξωκλήσια στην περιοχή της Φτέρις, απομεινάρια του μοναστηριακού παρελθόντος της περιοχής .
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

ΑΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ –Καμίνια

Ο ναός της Αγίας Ειρήνης βρίσκεται στη περιοχή Μύλος των Καμινίων και είναι ο ωραιότερος κι ο πιο περιποιημένος ναός  του χωριού μετά την εκκλησία της Παναγιάς, την κεντρική εκκλησία του χωριού. Οι εργασίες οικοδόμησης του ναού άρχισαν το 1993 και ολοκληρώθηκαν το 2001,  χρονιά που έγιναν και τα θυρανοίξια του ναού.Ιδρυτής και δωρητής του ναού ο Γεώργιος Καραγιαννάκης.

Ο ναός χτίστηκε από τον Καραγιαννάκη σε εκπλήρωση ενός τάματος.Όταν το παιδί του δωρητή είχε αρρωστήσει σοβαρά εκείνος έταξε στην Αγία Ειρήνη την ίδρυση  ναού στα Καμίνια στη θέση «Μύλος». Το παιδί του με  αγιασμό από το μοναστήρι της Αγίας έγιανε και ο Καραγιαννάκης εκπλήρωσε το τάμα του.Ο Γεώργιος  Καραγιαννάκης αγαπούσε πολύ το ναό και τον φρόντιζε με περίσσιο ενδιαφέρον.Ο ναός αποτελεί κόσμημα για το χωριό. Νωρίς το απόγευμα ο Γεώργιος  Καραγιαννάκης σχεδόν κάθε μέρα πήγαινε στο ναό κι έψελνε τον εσπερινό, διάβαζε το ψαλτήρι, τους χαιρετισμούς, τις παρακλήσεις της Θεοτόκου.

Τον Αύγουστο  του 2009, ένα τετράχρονο κοριτσάκι καθώς πλησίαζε το ναΐσκο αργά το μεσημέρι στην απόλυτη ησυχία και ερημιά του μεσημεριού και ενώ η εκκλησία ήταν ερμητικά κλειστή και δεν υπήρχε στο Μύλο πουθενά ανθρώπινη παρουσία άκουσε ψαλμωδίες.Ψαλμωδίες ουράνιες.

-Άγγελος, είπε το παιδί. Ένας Άγγελος.

Ο χρόνος σταμάτησε. Μυσταγωγία.
Κάποιος άγγελος είχε κατέβει εκεί στην κορυφή του λόφου, στο Μύλο και δόξαζε με τις ουράνιες ψαλμωδίες του τον Κύριο.
Ένα σχεδόν μήνα αργότερα ο Καραγιαννάκης έφυγε από τη ζωή στην αγκάλη της Αγίας Βαρβάρας στα Καμίνια.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ -Καμίνια

Ναΐσκος αφιερωμένος στους γιατρούς Αγίους Αναργύρους.Βρίσκεται στο Κατεβνό.

Εκεί το 1967 είχε ιδρυθεί ένας  παλαιότερος ναός από την Μαρία Κονταρίδου.

Ο παλιός ναός ήταν ιδιαίτερα όμορφος και προσφιλής στους κατοίκους που έβρισκαν παρηγοριά στο ναό και στους Αγίους.

Ο ναός «επανιδρύθη εκ θεμελίων το έτος 1996 από την οικογένεια Βασιλείου Γ.Κωνσταντέλλη» όπως αναφέρει η κτητορική επιγραφή.

Πρόκειται για μια πολύ όμορφη εκκλησία αλλά δεν συγκρίνεται με το παλιό απλό εκκλησάκι που κάποτε υπήρχε εκεί και ήταν πάντα ανοιχτό στους πιστούς και τα καντήλια του έλαμπαν σαν αστέρια στον καμιώτικο ουρανό.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη 

 

Το μετόχι της Τρύγης

Το μετόχι  της Τρύγης βρίσκεται στην εξοχή, πλησίον του χωριού Προπούλι.
Άνηκε στην Αγιορείτικη Μονή της  Σίμωνος Πέτρας πριν από το έτος 1364, όταν ακόμα  η μονή της Σιμωνόπετρας ονομαζόταν «Νέα Βηθλεέμ» και το μετόχι της στη Λήμνο, ήταν ένα μεγάλο μοναστήρι, αφιερωμένο στην Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή[1].

Το μοναστήρι άκμασε για αιώνες, έως το 1941,χρονιά  που οι Γερμανοί το γκρέμισαν και από το ναό της Αγίας Μαγδαληνής  πήραν τα ξύλα και τις πέτρες, με σκοπό  να κατασκευάσουν  διάφορα καταλύματα για τις ανάγκες τους. Κάτοικος από το χωριό Πουρπούλι όμως κατάφερε και πήρε την εικόνα της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής πριν γκρεμιστεί ο ναός και τη μετέφερε στο ναΐσκο της Θεοτόκου.

Ο σημερινός ναός της Παναγιάς της Τρύγης είναι ένα μικρό ξωκλήσι το οποίο
« ΑΝΗΓΕΡΘΗ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ  ΠΑΡΑ ΜΟΝΑΧΟΥ ΑΓΑΠΙΟΥ ΤΟΥ ΑΞΙΟΤΙ  ΕΝΕΤΕΙ 1706 ΙΟΥΛΙΟΥ»   ανακαινίστηκε πολλές φορές και ήταν αφιερωμένο στη Θεοτόκο, στην Κοίμηση της. 
Στη γύρω από το ξωκλήσι περιοχή σε απόσταση περίπου 300 μέτρων υπάρχουν ερείπια από το παλαιό μοναστήρι και πηγάδι με αγίασμα.
Στο εσωτερικό του ναού της Παναγιάς, μέχρι το 1990, υπήρχαν λατρευτικές εικόνες σπάνιας αισθητικής. 
Σπουδαιότερες η θαυματουργική εικόνα της Θεοτόκου και η εικόνα της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής  με τον Όσιο Σίμωνα τον Mυροβλύτη, τον κτήτορα της Μονής Σίμωνος Πέτρας.

Οι εικόνες καθώς και άλλα λειτουργικά σκεύη στις αρχές του 1990 απομακρύνθηκαν για λόγους ασφάλειας από το ναΐσκο και βρίσκονται στον κεντρικό ναό του Προπουλίου, που οικοδομήθηκε για το σκοπό αυτό.
Ταυτόχρονα, άρχισε πολυετής δικαστικός αγώνας με τη μονή Σίμωνος Πέτρας, η οποία διεκδικεί τα ιερά κειμήλια.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Στη Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας  υπάρχει  το αριστερό χέρι της Αγ. Μυροφόρου και Ισαποστόλου Μαρίας της Μαγδαληνής. Το χέρι της Αγίας είναι άφθαρτο, με το δέρμα και τους τένοντες και ευωδιάζει. Όσοι το ασπάζονται , διαπιστώνουν ότι έχει θερμοκρασία ζώντος ανθρώπου. Η Αγία Μαρία, θεωρείται και τιμάται από τους μοναχούς της Μονής ως δεύτερη Κτητόρισσα της Μονής.

ΑΓΙΟΣ ΓΙΩΡΓΗΣ Λιμιώνα-Καμίνια

Πρόκειται για ένα από τα πιο παλιά ξωκλήσια των Καμινίων.
Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στο υπέρθυρο, ο ναός χτίστηκε το 1882.
Ο ναΐσκος βρίσκεται σε ένα λοφίσκο πάνω από το λιμιώνα (λιμάνι) στο Βρόσκοπο κι αγναντεύει το Αιγαίο πέλαγος.
Έχει αναπαλαιωθεί πολλές φορές μέχρι σήμερα αλλά ενώ έχει αναπαλαιωθεί πρόσφατα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση λόγω της υγρασίας.
Ο βορεινός τοίχος είναι πράσινος από την υγρασία ενώ από το ναό απουσιάζουν πλήρως οι εικόνες.
Το μόνο που έχει απομείνει να θυμίζει ότι υπήρξε ναΐσκος του 19 αιώνα είναι η επιγραφή στο υπέρθυρο.
Ο ναός  έχει να λειτουργεί  αρκετά χρόνια.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Καλλιόπη

O κεντρικός ναός της Καλλιόπης είναι αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο. Όταν όμως στα 1858 ο Alexander Conze επισκέφτηκε τη Καλλιόπη, είδε και επισκέφτηκε έναν άλλο ναό,το ναό της Αγίας Άννας.
Ο ναός της Αγίας Άννας ήταν ο ναός που βρισκόταν στο χριστιανικό κοιμητήριο της Καλλιόπης.
Εκεί ο Conze αναφέρει ότι αντίκρισε δυο σαρκοφάγους.

Ο ναός προς τιμή του Αγίου  Γεωργίου χτίστηκε εννιά χρόνια αργότερα στα  1867[1] με τη  δωρεά ενός Λημνίου μετανάστη στη Ρωσία του Χατζηγιάννη.
Πρόκειται για  μια τρίκλιτη βασιλική με εξωνάρθηκα. Μεταδίδεται  ότι ο Τούρκος αγάς μόλις έμαθε ότι οι Χριστιανοί θα έχτιζαν ναό, πήγε στο τόπο καβάλα στο άλογο του και απαίτησε από τους εργάτες να σταματήσουν αμέσως οι εργασίες της ανοικοδόμησης.
Ενώ τους χτυπούσε  με το μαστίγιο του ώστε να σταματήσουν, έπεσε κάτω στη γη ξερός.
Έτσι κανείς Τούρκος ξανά δεν εμπόδισε στους κατοίκους της Καλλιόπης ώστε να αποπερατώσουν το ναό.
Σύμφωνα με μια ανεπίγραφη επιγραφή του ναού πρωτομάστορας ήταν ο Παντελής Αλμπάνης.

 ΠΡΟΤΩ ΜΑΣΤ
ΟΡΗΣ.ΠΑΤΙΛΙ..Ζ.ΑΛΠΑΝ

Το τέμπλο του ναού κοσμείται από εικόνες που έχει αγιογραφήσει ο Ίμβριος Ευστρ. Χαιμαντέ.

Οι Τούρκοι που ζούσαν εκείνα τα χρόνια (γύρω στα 1860) στη περιοχή λαχτάρησαν όταν κατά τη περίοδο που οι μουσουλμάνοι εορτάζουν το ραμαζάνι Καλλιοπίτες πήγαν και τους έκλεψαν τα άλογα όταν αυτοί είχαν πάει στο τζαμί στον Άγιο Υπάτιο.
Επειδή όμως δεν είχαν οι Καλλιοπίτες τι να τα κάνουν και που να τα κρύψουν, πήγαν στη συνέχεια στην παραλία του Κέρους, στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου και τα άφηναν να τρέχουν ανά ομάδες.
Από αυτό το γεγονός γεννήθηκαν στην Καλλιόπη οι ιπποδρομίες γύρω στα 1860.
Οι Τούρκοι, όσοι στην αρχή έφερναν αντιρρήσεις ταλαιπωρήθηκαν πολύ από τον Άγιο. Λένε πως τα βράδια πήγαινε ο Άγιος και τους έδερνε.
Έτσι δεν έφερναν πια αντιρρήσεις αλλά συμμετείχαν και οι ίδιοι στους αγώνες για να τιμήσουν τον Άγιο τον οποίο και οι ίδιοι ευλαβούντο.
Στους αγώνες συμμετείχαν Έλληνες και Τούρκοι αναβάτες με τα άλογα τους. Από τότε καθιερώθηκε στις 23 Απριλίου την ημέρα της γιορτής του Αγίου να διεξάγονται οι ιπποδρομίες και οι συμμετέχοντες να βραβεύονται στο τέλος των αγώνων στο προαύλιο του ναού.
Οι καβαλάρηδες έχουν χαρακτηριστικό  γνώρισμα ένα κόκκινο μαντήλι δεμένο στο λαιμό .
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Γεροντούδη Λέων «Η νήσος Λήμνος»  ,Αθήναι 1971