Άγιοι Ανάργυροι

Άγιοι Ανάργυροι θαυματουργοί επισκέψασθε τας ασθενείας ημών, δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε ημίν.

Οι Άγιοι Ανάργυροι σύμφωνα με τους συναξαριστές  ήταν ιατροί, οι οποίοι χωρίς υλικά ανταλάγματα βοηθούσαν και θεράπευαν τους συνανθρώπους τους.

Οι Άγιοι Ανάργυροι είναι οι  Κοσμάς και Δαμιανός[1] από τη Ρώμη,(1η Ιουλίου), ο Κοσμάς και Δαμιανός[2] από τη Μικρά Ασία (1η Νοεμβρίου), ο Κύρος και Ιωάννης[3] (31 Ιανουαρίου), ο Άγιος Παντελεήμων[4] (27 Ιουλίου), ο Άγιος Ερμόλαος(26 Ιουλίου)  ο Άγιος Σαμψών (27 Ιουνίου),ο Διομήδης (16 Αυγούστου),ο Μώκιος[5](11 Μαίου),ο Ανίκητος (12 Αυγούστου),ο  Θαλλελαίος (20 Μαίου),και ο Άγιος Τρύφων (1 Φλεβάρη). 

---

[1] Οι Ρωμαίοι Κοσμάς και Δαμιανός μαρτύρησαν το 284 στη Ρώμη.Η μνήμη τους είναι την 1η Ιουλίου.

«Τὴν δυάδα τὴν ἔνθεον, τὴν ἐξαστράπτουσαν χάριν οὐράνιον, τοὺς Ἀναργύρους τοὺς λαμπρούς, Κοσμᾶν καὶ Δαμιανόν, τοὺς ἐκ τῆς Ἀσίας ὁρμωμένους ἀνευφημοῦμεν σήμερον οὗτοι γὰρ κατέβαλον τοῦ Βελίαρ τὴν δύναμιν, πάντων τὰ νοσήματα συμπαθῶς ἐξιώμενοι (θεραπεύοντες μὲ συμπάθεια τὶς ἀσθένειες ὅλων) τῶν μετ΄ εὐλαβείας βοώντων, δόξα Θεῷ τῷ ἐν Τριάδι.»

[2] Κατάγονταν από τη Μ. Ασία, η μνήμη τους είναι 1η Νοεμβρίου.Στη Λήμνο τιμούνται οι μικρασιάτες Άγιοι Ανάργυροι.

[3] Κύρος και Ιωάννης.Ο ένας καταγόταν από την Αλεξάνδρεια κι ο άλλος από την Έδεσσα Μεσοποταμίας.Μαρτύρησαν με αποκεφαλισμό το 292 μ. Χ..Εορτάζουν  στις 31 Ιανουαρίου.

[4]Ο Άγιος Παντελεήμων ήταν ιατρός από την Νικομήδεια.Αποκεφαλίστηκε το 305.Η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του στις 27 Ιουλίου.

[5] Ιερέας και γιατρός, αποκεφαλίσθηκε για την πίστη του στα χρόνια Διοκλητιανού.

O Άγιος Δημήτριος κι η λατρεία του στη Λήμνο

Σύμφωνα με το συναξάρι ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στα 280  μ.Χ. και μαρτύρησε τα χρόνια  των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 303 μ.Χ.

Υπηρέτησε ως αξιωματικός το ρωμαϊκό στρατό και στα 303 φυλακίστηκε, επειδή αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού».

Ενώ βρισκόταν στη φυλακή, ένας νεαρός χριστιανός με το όνομα  Νέστορας, επειδή έπρεπε να αντιμετωπίσει σε μονομαχία τον τρομερό μονομάχο της εποχής του,το Λυαίο, ζήτησε την ευχή του Δημητρίου.

Ο Νέστορας με την ευλογία του Δημητρίου κατάφερε και νίκησε το Λυαίο προκαλώντας όμως, την οργή του αυτοκράτορα, ο οποίος διέταξε να θανατωθούν και οι δυο, Νέστορας και Δημήτριος.

Ο Γρηγόριος ο Παλαμάς και o Δημήτριος Χρυσολωράς, μας μεταδίδουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφει στον τόπο που μαρτύρησε κι από ότι εκεί στη συνέχεια ανάβλυζε μύρο. Για το λόγο αυτό ο Άγιος αποκαλείται και «Μυροβλήτης».

Στη Λήμνο παρατηρούμε ότι σε αρκετά χωριά πολιούχος είναι  ο Άγιος Δημήτριος και η λατρεία του Αγίου αρκετά δημοφιλής. Μια σειρά από εκκλησίες και ξωκλήσια σε ολόκληρο το νησί είναι αφιερωμένα στον Άγιο Δημήτριο.

Στην Πλάκα, πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Δημήτριος. Η εκκλησία κτίστηκε το 1840 και ανακαινίσθηκε το 1896.

Στο Κοντοπούλι, επίσης πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Δημήτριος. Ο ναός του ανακατασκευάστηκε εκ βάθρων το 1892.Το 1858 τον επισκέφτηκε ο Alexander Conze.

Στο Ρουσσοπούλι πολιούχος του χωριού ο Άγιος Δημήτριος. Η εκκλησία άρχισε να οικοδομείται το 1904 πάνω στα θεμέλια ενός παλαιότερου ναού.
Στα Λύχνα, πολιούχος ο Άγιος Δημήτριος. Ο ναός του χτίστηκε στα 1865 πάνω σε ερείπια παλαιότερου ναού.

Στα Σβέρδια (Δάφνη) ,ο ναός του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε πριν από το 1858, χρονιά που τον είδε ο Conze.Σήμερα αποκαλείται Άγιος Δημήτριος Χουχλού.

Στις Σαρδές πολιούχος του χωριού είναι ο  Άγιος Δημήτριος. Ο ναός κτίστηκε το 1852.Οι αγιογραφίες του τέμπλου είναι του Ίμβριου αγιογράφου Ευστράτιου Χαϊμαντέ.

Στον Κοντιά υπάρχει ο ενοριακός ναός του  1867 αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο.

Στο Προπούλι ο ναός του Αγίου Δημητρίου  κτίστηκε το 1870.

Όλοι αυτοί οι ναοί έχουν οικοδομηθεί πολύ πριν από το 1922 και την έλευση των προσφύγων στο νησί. Επομένως οι Λημνιοί από πολύ παλιά ευλαβούνται τον Άγιο Δημήτριο και χτίζουν ναούς στη χάρη του. Ακόμα και σύλλογοι φέρουν την επωνυμία του Αγίου, όπως ο σύλλογος που δημιούργησαν μετανάστες από τον Κοντιά στην Αμερική, για να τιμήσουν τον πολιούχο τους.

Γιατί όμως οι Λημνιοί αγαπούν τόσο πολύ τον Άγιο Δημήτριο και ποιός τους γνώρισε τον Άγιο και τα θαύματα του. Ποιος άλλος από τον Γρηγόριο τον Παλαμά που για ένα διάστημα είχε εξοριστεί στη Λήμνο. Ο Γρηγόριος ο Παλαμάς αγαπούσε πολύ τον Άγιο Δημήτριο ,του είχε γράψει εγκώμια και αγαπημένο του θέμα στις ομιλίες, εκτός από το Άκτιστο Φως, ήταν ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης και τα θαύματα του.

Στην αγιογραφία ο Άγιος ιππεύει κόκκινο άλογο(σε λευκό είναι ο Άγιος Γεώργιος) φορώντας στρατιωτική ενδυμασία ενώ στα πόδια του αλόγου κείτεται ο Λυαίος.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Προσκυνητάρια ή υπαίθρια εικονοστάσια της Λήμνου

Στην ύπαιθρο της Λήμνου εκτός από τα 350 ξωκλήσια που την περιβάλουν, υπάρχει και πληθώρα από προσκυνητάρια-εικονοστάσια.

Τα παλαιότερα εικονοστάσια βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στα χωράφια, ως σύμβολα πίστης κι ελπίδας, ενώ τα νεώτερα βρίσκονται κοντά στην κεντρική οδική αρτηρία του αεροδρομίου Λήμνου ως σύμβολα πόνου και θλίψης για το χαμό προσφιλούς προσώπου σε κάποιο τροχαίο.

Τα παλαιότερα εικονοστάσια, επειδή είναι σύμβολα της πίστης και της ελπίδας είναι και τα ωραιότερα.

Συνήθως πρόκειται για ένα πέτρινο ή λίθινο στύλο, που είχε μια κοιλότητα και μέσα υπήρχε η εικόνα του Αγίου, το καντήλι, ένα μπουκαλάκι με λάδι και τα απαραίτητα και φυσικά φυτίλια.
Φρόντιζαν το καντήλι να είναι αναμμένο.

Στα πιο παλιά υπήρχε και δεύτερη κοιλότητα στην οποία οι περαστικοί έριχναν τον οβολό τους για ευλογία κι άναβαν το καντήλι του Αγίου(π.χ. το προσκυνητάρι του 1919 για την αποπεράτωση του ναού του Θάνους).

Οι διαστάσεις των παλαιότερων ποικίλουν και δεν είναι συγκεκριμένες, ενώ τα νεότερα προσκυνητάρια έχουν συγκεκριμένες διαστάσεις και η κατασκευή τους είναι προκατασκευασμένη.

Τα προσκυνητάρια είτε ως εκπλήρωση κάποιου τάματος, είτε ως απαίτηση του Αγίου ύστερα από ονείρεμα ξορκίζουν το κακό κι αποτελούν τη συνέχιση  μέσα στο χρόνο των αρχαίων Ερμών. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Άγιος Νικόλαος, Ρουσοπούλι

Στα σύνορα των διαμερισμάτων Μούδρου-Καμινίων –Ρουσοπούλι  ακριβώς απέναντι από το λόφο Κορακά, στα ρίζα του Παλαιόκαστρου, υπάρχει ένα όμορφο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Το ξωκλήσι είναι ιδιοκτησία της οικογένειας Καραμόσχου.
Η οικογένεια, το έφτιαξε το 1996 και το αφιέρωσε στον προστάτη της οικογένειας, τον Άγιο Νικόλαο.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο ξωκλήσι, το οποίο όμως σεβάστηκε το περιβάλλον και εναρμονίστηκε στα σκληροτράχηλα βράχια που το περιβάλλουν.

Εξωτερικά είναι βαμμένο λευκό εκτός από το ιερό και το εσωτερικό των παραθύρων και του νάρθηκα που έχουν ένα απαλό γαλάζιο χρώμα.

Υπάρχει σκεπαστός εξωνάρθηκας. Στο ξύλινο τέμπλο υπάρχουν αντίγραφα αγιορείτικων εικόνων, του Παντοκράτορα, της Θεοτόκου, του Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Διονυσίου, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Κωνσταντίνου & Αγίας Ελένης και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Από τις ιερές εικόνες του ναού ξεχωρίζει μια αχρονολόγητη και σπανιότατη ως προς το θέμα που αφηγείται ο αγιογράφος.

Σύμφωνα με τον αγιογράφο σε κάποια μάχη συναντήθηκαν ο Άγιος Θεόδωρος και ο Άγιος Δημήτριος.

Ενώ αναγράφεται Άγιος Θεόδωρος εικονίζονται δυο (ένας με λευκό κι ένας με καφέ άλογο).
Γιατί οι Άγιοι Θεόδωροι είναι δυο, ο Τήρων κι ο Στρατηλάτης. 
Στην εικόνα λοιπόν αυτή εικονίζονται ο Άγιος Δημήτριος ιππέας κρατώντας μακροσκελή σταυρό, να συναντά τον Άγιο Θεόδωρο(δυο ιππείς στρατιωτικοί) κάτω από το άγρυπνο μάτι του Θεού, ο οποίος «τα πάντα ορά». 
Το μάτι σχηματίζει ένα τρίγωνο.
Αντίστοιχη εικόνα υπάρχει μόνο μια της μονής Λειμώνος της Μυτιλήνης, που εικονίζει τον Άγιο Γεώργιο, να συναντιέται με τον Άγιο Δημήτριο σε μια άλλη μάχη. 
Πιθανότατα κι αυτή να είναι από το ίδιο εργαστήρι της μονής Λειμώνος. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

« Αγιά Σωτήρα» Καμίνια

Το ξωκλήσι «Μεταμόρφωση του Σωτήρος» ή αλλοιώς «Αγιά Σωτήρα» βρίσκεται μέσα στο κοιμητήριο των Καμινίων, στη κορυφή του λόφου.

Το κοιμητήριο διέθετε παλαιότερα δυο πύλες. Η μια σήμερα έχει χτιστεί. Αναφέρεται πως αυτή ήταν η θύρα του τουρκικού κοιμητηρίου και πως όταν οι Τούρκοι έφυγαν, οι κάτοικοι την έχτισαν, για να μην τη χρησιμοποιούν.

Ελάχιστα από τα μνήματα είναι του 19^ου αιώνα. Τα περισσότερα τα έχουν μετατρέψει σε οικογενειακούς τάφους.

Κάποιες παλιές ταφόπλακες του 19^ου και των αρχών του 20^ουαιώνα κείτονται παραμελημένες στο χώρο. Το ίδιο και μέλη από μαρμάρινους κίονες.
Δυο μέλη κίονα βρίσκονται τοποθετημένα πίσω από το ιερό. Βρέθηκαν στα θεμέλια του παλαιότερου ναΐσκου που υπήρχε στην ίδια θέση και κατεδαφίστηκε το 2001.

Το σημερινό ξωκλήσι χτίστηκε το 2001.Από τις παλαιότερες εικόνες δεν έχει διατηρηθεί στο ναό  καμία αλλά έχουν μεταφερθεί στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Η παλαιότερη μαρμάρινη επιτύμβια επιγραφή που έχει διασωθεί, είναι του  1862.Απ'αυτό συμπεραίνουμε ότι το κοιμητήριο είναι πολύ παλαιότερο. Αρκεί να αναφέρουμε ότι παλαιότερα οι τάφοι ήταν χωματένιοι και το μόνο διακριτικό ήταν ένας απλός ξύλινος σταυρός πάνω στον οποίο έγραφαν με λευκή μπογιά το όνομα του θανόντος και την ηλικία του.

Η παλαιότερη επιγραφή αναφέρει:

«1862

…

ΔΑΠΑΝΗ

ΚΩΜΝΗΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ»

Καθώς και μια νεώτερη κατά 20 χρόνια πέτρινη επιγραφή:

«ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ Η ΔΟΥΛΗ
ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΝΑ
ΓΙΩΤΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΡΙΑ
ΑΠΟΒΙΩΣΑΣΑ ΕΝ ΕΤΕΙ
1882 ΦΕΒΡΙΟΥ 10»

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου,Μύρινα

Στην αγορά της Μύρινας, στο  παλιό τουρκικό μπεζεστένι, δίπλα στα καταστήματα υπάρχει ένα ξωκλήσι, αφιερωμένο στη «Γέννηση της Θεοτόκου». Το ξωκλήσι αυτό το συνδέει μια τραγική ιστορία.

 Η μαρμάρινη κτητορική επιγραφή που υπάρχει στο υπέρθυρο ενημερώνει τον περαστικό  ότι ο Ιερός ναός είναι αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου και ανεγέρθη το έτος 1988 από το Π.Σ.Τ. και δωρεές.

 Η ανέγερση έγινε με πρωτοβουλία του Χ.Παντελαρούδη, σε μνήμη των ανθρώπων που κάηκαν στις 9-9-1939.

Εντοιχισμένη σε ένα τοίχο του ναΐσκου υπάρχει και μια δεύτερη επιγραφή, η οποία αναφέρεται και αυτή στο τραγικό συμβάν.

«Η χειρότερη ίσως ημέρα για τη Λήμνο …μεγάλος αριθμός θεατών παγιδεύτηκαν, παρά τις προσπάθειες, όσων ήταν απ’ έξω να βοηθήσουν»

Στα 1939 το Κάστρο, έτσι ονομαζόταν η χώρα της Λήμνου, μέσα στην αγορά υπήρχε ένα παλιό τζαμί. Ήταν η εποχή που είχε κάνει την εμφάνιση του ο «Ομιλών» κινηματογράφος. Για πρώτη φορά την κινηματογραφική εικόνα θα τη συνόδευε κι ήχος. Για τη νήσο Λήμνο θα ήταν η πρώτη φορά θα έβλεπαν μια αντίστοιχη ταινία. Το έργο ήταν το «Ave Maria».Επισκεύασαν πρόχειρα το τζαμί, έκλεισαν τα παράθυρα με λαμαρίνες έστησαν τον προβολέα σε μια ξύλινη κατασκευή και το σινεμά ήταν έτοιμο.

Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1939 στον κινηματογράφο συγκεντρώθηκε όλη η αριστοκρατία της Λήμνου. Ο Έπαρχος με τη σύζυγο του, γιατροί, επιχειρηματίες, Αιγυπτιώτες, όλοι ήταν εκεί, παρόντες.

Η προβολή ξεκίνησε. Μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά η μηχανή προβολής πήρε φωτιά κι η αίθουσα λαμπάδιασε. Έξοδος κινδύνου φυσικά δεν υπήρχε. Η μοναδική πόρτα άνοιγε προς τα μέσα. Ο κόσμος πανικόβλητος έπεσε πάνω στη πόρτα και την έκλεισε. Οι άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί χωρίς να μπορεί κανείς από αυτούς που ήταν απ’ έξω να τους προσφέρουν την παραμικρή βοήθεια.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Η κρήνη της Ευαγγελίστριας.Μούδρο

Τα παλαιότερα χρόνια, κυρίως ως τα τέλη της δεκαετίας 1960, οι κοινοτικές βρύσες αποτελούσαν το βασικό μέσον ύδρευσης των κατοίκων των χωριών της Λήμνου.

Για την ύδρευση των κατοίκων είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία των χωριών κρήνες απ΄ όπου οι κάτοικοι με κμάρ’α και λαγήνια συνέλεγαν νερό για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους.

Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των κρηνών (του 20^ου αιώνα) τοποθετήθηκαν σε δυο κυρίως φάσεις .Η πρώτη στη δεκαετία του 1930 και η δεύτερη στη δεκαετία του 1960.

Μια από αυτές τις κρήνες της πρώτης περιόδου είναι και η κρήνη του Μούδρου. Η κρήνη αυτή βρίσκεται εντοιχισμένη στον πέτρινο περίγυρο της αυλής της « Ευαγγελίστριας» στο Μούδρο.

Η κρήνη έχει συμπαγή πρόσοψη. Σε ανάγλυφο υπάρχει το σύμβολο του Σταυρού για να εξαγνίσει το νερό από τα κακά πνεύματα, τις νεράιδες και τα ξωτικά που συνωστίζονταν παλαιότερα στις κρήνες σύμφωνα με τις δοξασίες των παλαιότερων ανθρώπων.

Ο κρουνός είναι μεταλλικός, έχει χρυσαφί χρώμα και παριστάνει ένα κοκόρι. Στη μετώπη φέρει μαρμάρινη κτητορική επιγραφή στην οποία αναγράφεται το έτος 1926 και το χορηγό του έργου που είναι άλλος από την κοινότητα του Μούδρου.
Η επιγραφή αναφέρει:
ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΜΟΥΔΡΟΥ
1926

Η κρήνη της Ευαγγελίστριας είναι μια από τις πιο όμορφες και καλοσυντηρημένες κρήνες της Λήμνου. Δυστυχώς άλλες αξιόλογες και μοναδικές για την καλαισθησία τους κρήνες όπως ήταν η κεντρική βρύση των Καμινίων[1], καταστράφηκαν.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Η παλιά κρήνη του 18^ου αιώνα των Καμινίων γκρεμίστηκε το 1939.Στη θέση της χτίστηκε μια άλλη απλή αλλά κι αυτή αξιόλογη κρήνη Δυστυχώς στις μέρες μας με τη χρηματοδότηση ευρωπαϊκού προγράμματος Leader η παλιά κρήνη γκρεμίστηκε και χτίστηκε η πιο αντιαισθητική κρήνη της Λήμνου. Για να ολοκληρωθεί δε  το τερατούργημα, δεν επιλέχτηκε να χρησιμοποιηθεί τοπική πέτρα, που αφθονεί στο νησί (πέτρα από το Ρωμανού η τη Σκανδάλι) αλλά  την επενδύσαν με πέτρα Καρύστου.  

Παναγιά η Ελεούσα, Σώκαστρο Καμίνια

Το ξωκλήσι βρίσκεται στα Καμίνια της Λήμνου, στο Σώκαστρο. Πρόκειται για ένα απλό και σχετικά πρόχειρα κατασκευασμένο ξωκλήσι. Η σκεπή του είναι φτιαγμένη από ελενίτ.

Το ξωκλήσι το έχτισε στα 1973 ο Παναγιώτης Ι. Ψαραδέλλης, Καμιώτης μετανάστης στις Η.Π.Α, ως εκπλήρωση τάματος προς την Θεοτόκο για τη βοήθεια που του προσέφερε.

Οι κάτοικοι συνηθίζουν να το αποκαλούν λανθασμένα Άγιο Γιάννη επειδή μέσα στο ιερό του ναού υπάρχει μια πολύ παλιά εικόνα της Βάπτισης του Ιησού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η εικόνα φέρει μαρτυρία 1900 Δ.Ψ αλλά είναι πολύ καταστρεμμένη και τα πρόσωπα μετά δυσκολίας διακρίνονται. Παρά το γεγονός ότι το ξωκλήσι είναι τόσο κοντά στο χωριό μοιάζει να είναι εντελώς εγκαταλειμμένο. Το καλοκαίρι του 2011 δεν υπήρχε ούτε το μονοπάτι που οδηγούσε στο ναΐσκο.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στο ιερό υπάρχουν τοποθετημένες φωτογραφίες παιδιών προς ευλογία και προστασία[1].

Στο απλό τέμπλο υπάρχουν τρεις εικόνες της δεκαετίας του 1970 .Της Παναγιάς της Ελεούσας, του Παντοκράτορα και του Ιωάννη του Βαπτιστή. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1]Οι προσκυνητές  συνηθίζουν κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα να αφήνουν φωτογραφίες στα ξωκλήσια .Ιδιαίτερα στο ξωκλήσι της λίμνης Βιστονίδας υπάρχουν πάρα πολλές φωτογραφίες για ευλογία και προστασία των πιστών. Στο νησί της Λήμνου είναι η πρώτη φορά που συναντάμε κάτι αντίστοιχο