Άγιος Σπυρίδων Βερό- Καμίνια

Στο Βερό, τοπωνύμιο των Καμινίων της Λήμνου, ήδη από το 18 αιώνα υπήρχε κάποιο ξωκλήσι ή μετόχι.
Στην συγκεκριμένη τοποθεσία, υπήρχαν χαλάσματα κι ανάμεσα στις πέτρες, δυο λευκοί μαρμάρινοι κίονες, μαρτυρούσαν την ύπαρξη ναΐσκου.
Οι ντόπιοι συνήθιζαν να λιβανίζουν και να ανάβουν το καντήλι κι ας μην γνώριζαν τον Άγιο του τόπου.
Στα 1922  ο Αντώνιος Αρδάς αποφάσισε να χτίσει ένα ναό προς τιμή του Αγίου Σπυρίδωνα.
Όταν άνοιγαν τα θεμέλια οι εργάτες βρήκαν τα θεμέλια ενός παλαιότερου ναού.

Το 1999 ο ναός του ’22 ανακαινίσθη εκ βάθρων από απογόνους του Αντωνίου Αρδά.
Πρόκειται για ένα από τα πιο όμορφα και περιποιημένα ξωκλήσια της εξοχής των Καμινίων.
Ο χώρος γύρω από το ξωκλήσι έχει  καθαριστεί και περιφραχτεί με δαπάνη του Σταύρου Αρδά[1] ο οποίος και επιμελείται του ναού.

Ο ναΐσκος διαθέτει πρόναο.
Στο υπέρθυρο υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή που φέρει τη γραφή «Άγιος Σπυρίδων».

Δεξιά κι αριστερά της θύρας του πρόναου υπάρχουν τοποθετημένα μέλη  από μαρμάρινους κίονες.
Δυο στα δεξιά κι ένας μεγαλύτερος κίονας στα αριστερά.

Μέσα στο ναό, στο χτιστό τέμπλο, υπάρχουν οι εικόνες της Θεοτόκου, του Παντοκράτορα και του Ιωάννη του Προδρόμου.
Οι εικόνες είναι τεχνοτροπίας της δεκαετίας του 1970.

Υπάρχει όμως και μια δεύτερη σειρά από νεότερες εικόνες στο τέμπλο όπως: ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Κωνσταντίνου & Ελένης, ο  Προφήτης Ηλίας, η Γέννηση, ο Μυστικός Δείπνος, η Βαϊοφόρος.

Στο δεξιό πλαϊνό τοίχο υπάρχουν οι τρεις σημαντικότερες εικόνες του ναού. Πρόκειται για τις εικόνες που υπήρχαν στο τέμπλο του ναού του ’22 και είναι έργα του Γρηγορίου Παπάμαλη.[2]
Οι εικόνες είναι: της Θεοτόκου, του Παντοκράτορα και του Αγίου Σπυρίδωνα.
Τις εικόνες, της έχει αγιογραφήσει ο Γρηγόρης Παπάμαλης στα 1925 και φέρουν την υπογραφή του.
Τα αρχικά του αγιογράφου μαζί με το έτος αγιογράφησης δημιουργούν ένα ελικοειδές σχήμα που είναι η χαρακτηριστική υπογραφή του Παπάμαλη.
Σήμερα οι εικόνες είναι πολύ κατεστραμμένες ιδιαίτερα του Αγίου Σπυρίδωνα και χρήζουν άμεσης συντήρησης.

Στην εικόνα του ΙΣ/ΧΣ υπάρχει η αφιέρωση «Δαπάνη Θεοφ. Αγγελή» σημειωμένη με λευκό χρώμα, στη Θεοτόκο «δαπάνη  Θεοδ. Αρναούτη» και στον Άγιο Σπυρίδωνα «δαπάνη Αντ. Αρδά».

Μέσα στο ναό δεσπόζει μια ολόσωμη εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα  αφιέρωση της οικογένειας του Σταύρου Φραττή [3] εις μνήμη της Αναστασίας Αρδά και φέρει την ημερομηνία Αύγουστος του 1997.

Στο Ιερό μέσα υπάρχει παλιά πολυθεματική εικόνα, της δεκαετίας του ’60, στην οποία δεσπόζει η ΜΡ ΘΕΟΥ και την συνοδεύουν οι Άγιοι Σπυρίδων, Νικόλαος, Γεώργιος, Δημήτριος, Αντώνιος, Ευθύμιος, Ονούφριος κι ο Άγιος Σάββας καθώς και μια παλαιότερη κι αχρονολόγητη εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Η επιγραφή που υπάρχει στην εξώθυρα της περίφραξης αναφέρει: «Η περίφραξη αυτή έγινε με δαπάνη της οικ. Σταυρού Αρδά εις μνήμη Αναστασίας Αρδά.

[2] Ο Γρηγόριος Παπάμαλης ή Παπαμαλής στα συγκεκριμένα έργα έχει υπογράψει ως « Γ.Π».

[3] Σε πολλά ξωκλήσια των Καμινίων συναντάμε αφιερώματα της οικογένειας του Σταύρου  & Ηλία Φραττή τα οποία και φέρουν την ίδια ημερομηνία «Αύγουστος 1997».Πρόκειται συνήθως για μεγάλες ολόσωμες εικόνες προς τον Άγιο του ναΐσκου .Εικόνες αφιερώματα της οικογένειας Σ.Φραττή υπάρχουν στην Αγία Πελαγία, στον Άγιο Μηνά, στον Άγιο Γιώργη στο Βρόσκοπο και στον Άγιο Σπυρίδωνα.

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ Φυσίνη

 

 Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου  χτίστηκε προς το τέλος[1] του 19^ου πάνω σε θεμέλια ενός παλαιότερου ναού. 
Το πιθανότερο είναι ο σημερινός ναός να αποτελεί συνέχεια της μονής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που υπήρχε στην περιοχή της Σκάλας της Λήμνου και μνημονεύεται σε έγγραφο του 1362.

Ο ναός, αποτελεί αξιόλογο δείγμα εκκλησίας μεταβυζαντινού ρυθμού. Πρόκειται για μια εκκλησία  τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με επίπεδη οροφή στο κεντρικό κλίτος.
Ο ναός διαθέτει εξωνάρθηκα, ο οποίος στηρίζεται σε δυο κίονες. Το κιονόκρανο του ενός κίονα είναι μαρμάρινο και περίτεχνο ενώ του δεύτερου είναι λίθινο και πολύ πιο λιτό. 
Ο ναός διαθέτει περίτεχνο καμπαναριό έργο του περίφημου τεχνίτη, Κωνσταντή Αταλιώτη.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου της Φυσίνης είναι ένας από τους πιο όμορφους ναούς της Λήμνου.
Εδώ, ο χρόνος δείχνει, πως έχει σταματήσει πλέον, να κυλά. Πιθανόν μαζί με το επίχρυσο σταματημένο ρολόι Seth Thomas του 1919, το οποίο κρέμεται δίπλα στην θύρα,να έχει σταματήσει κι ο χρόνος για το ναό του Ιωάννη του Προδρόμου.
Ο προσκυνητής έχει την αίσθηση, ότι τα τελευταία εκατό χρόνια, ελάχιστες αλλαγές έχουν γίνει. 
Ο ναός έχει διατηρηθεί, έτσι ακριβώς όπως ήταν, εκεί γύρω στα 1919.Το ωρολόγιο είναι αφιέρωση, δωρεά του Φυσινιώτη  μετανάστη στη Νέα Υόρκη, του Αντώνη Ι. Κλωνάρη για τον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.[2]

Το τέμπλο του ναού  είναι χτιστό και κοσμείται από αγιογραφίες του Ίμβριου αγιογράφου και ζωγράφου Ευστρατίου Χαϊμαντέ. Πάνω στο  τέμπλο του ναού υπάρχει η επιγραφή:«ΕΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΙΣ ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΕΚ ΠΗΓΩΝ ΙΣΡΑΗΛ»

Οι εικόνες του τέμπλου δια χειρός  του Ίμβριου Ευστρατίου αγιογραφήθηκαν στα 1886.
Στην κορυφή του τέμπλου στέκει περίτεχνος Σταυρός με τον Ιησού Εσταυρωμένο.
Ο Σταυρός είναι διακοσμημένος στις άκρες με εννιά σχήματα που εμφανίζονται ως άστρα.
Στα  δεξιά κι αριστερά του Σταυρού υπάρχουν μικρές οβάλ εικόνες της Θεοτόκου και του Ιωάννη.

Πάνω από το Ιερό, σε οβάλ σχήμα υπάρχει αγιογράφηση που απεικονίζει σε σχήμα πυραμίδας τον Οφθαλμό του Θεού «ως τα πάντα ορά»[3].

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στις πλαϊνές από την Ωραία Πύλη, πύλες δεν έχουν αγιογραφηθεί οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ και Μιχαήλ αλλά μόνο ο Μιχαήλ. Αντί για τον Αρχάγγελο Γαβριήλ  ο Ίμβριος Ευστράτιος έχει αγιογραφήσει τον Ιησού Χριστό ως Ποιμένα με τη σημείωση.

 «ΙΣ ΧΣ

Ο αμνός του Θεού

ο αίρων την αμαρτία του κόσμου»

Η αγιογράφηση του ποιμένα Ιησού έχει γίνει πάνω σε κανονική πόρτα, η οποία διαθέτει και το μεταλλικό πόμολο.

Οι υπόλοιπες εικόνες του τέμπλου είναι σε δυο σειρές. Στη μια σειρά υπάρχουν μικρές  φορητές εικόνες που αποτελούν προσχέδια του Ευστρατίου του Ίμβριου και στη δεύτερη οι μεγάλες εικόνες του τέμπλου.
Εκτός από την ολόσωμη εικόνα στην πλαϊνή θύρα του «Ποιμένος» υπάρχουν οι εξής εικόνες: του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Χαραλάμπους,  Ιωάννη του Προδρόμου «φέρων εις πινάκιον την κεφαλήν του», του Ιησού Παντοκράτορος, στην Ωραία Πύλη της Ζωοδόχου Πηγής,  της Θεομήτορος ως Οδηγήτριας, της ονομασίας του Προδρόμου από τον Ζαχαρία, του Αγίου Τρύφωνος δίπλα στον Άγιο Μόδεστο και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Στην μικρή ξύλινη θύρα της Ωραίας Πύλης ο Ευστράτιος έχει απεικονίσει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου ενώ στο χαμηλότερο επίπεδο έχει αγιογραφήσει τους: Μέγα Βασίλειο και Ιωάννη το Χρυσόστομο.

Από τον Αγιογράφο Ευστράτιο απουσιάζει η λεγόμενη εκκλησιαστική παράδοση κι ως αγιογράφος λειτουργεί σύμφωνα με τις δικές του επιθυμίες κι απόψεις. 
Η επιλογή όμως των Μέγα Βασίλειο και Ιωάννη του Χρυσοστόμου να κοσμήσουν την Ωραία Πύλη λειτουργούν ως εκκλησιαστικό μάθημα  για τον απλό κόσμο εισάγοντας τον στην γνώση των συγγραφέων των ακολουθιών της Ορθοδοξίας.

Πάνω στην ξύλινη κουρτίνα στην οποία έχει απεικονίσει τη Ζωοδόχο Πηγή ο Ευστράτιος έχει υπογράψει.

1886. χείρ Ευστρατίου του Ίμβριου

Ανάμεσα στο έτος 1886 και το χείρ ο Ευστράτιος έχει επιλέξει να τοποθετήσει μια τελεία, δηλωτικό ότι το 1886 τελείωσε την αγιογράφηση του συγκεκριμένου έργου.

Ο Ευστράτιος κάθε φορά που ως αγιογράφος καλείται να σημειώσει κάτι όπως μια σημείωση ή το όνομα του Αγίου διακατέχεται από εμφανές άγχος που τον οδηγεί στο να κάνει πολλά ορθογραφικά λάθη.
Ο Ευστράτιος  ο Ίμβριος πιθανόν να είχε ελάχιστα ή και καθόλου φοιτήσει σε σχολείο, να μην ήταν Έλληνας.

Σχεδόν σε όλες του τις σημειώσεις των έργων του υπάρχουν ορθογραφικά λάθη.

Στη μικρή εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους που υπάρχει στο τέμπλο έχει σημειώσει Άγιος Χαράλαμος.

Στο κεντρικό προσκυνητάρι υπάρχει η παλαιά εικόνα του Αγίου Μάρτυρα Σώζοντα που υπήρχε παλαιότερα στο ξωκλήσι του Αγίου και τώρα έχει μεταφερθεί στην κεντρική εκκλησία της Φυσίνης.
Η εικόνα έχει αγιογραφηθεί πάνω σε δυο τεμάχια ξύλου έργο του Ευστρατίου  ενώ ο Άγιος φέρει στη κεφαλή αργυρό σκαλιστό περίτεχνο φωτοστέφανο.

Στο εσωτερικό του ναού, η πλακόστρωση είναι πρόσφατη και έγινε το Σεπτέμβρη του 2003 με δαπάνη της Δέσποινας Γιανναρά εις μνήμη του συζύγου της Γεωργίου.

To κωδωνοστάσιο του ναού, είναι έργο του Φισινιώτη, Κωνσταντή (Κωνσταντίνου) Ατταλιώτη εξαίσιου λιθοξόου τεχνίτη.
Το κωδωνοστάσιο είναι ανεξάρτητο από το ναό. Αρχικά ήταν τρίπατο αλλά στο σεισμό του 1968 υπέστη αρκετές φθορές.
Κρίθηκε επικίνδυνο για την ασφάλεια των προσκυνητών και έτσι προχώρησαν στην αφαίρεση ενός ορόφου. 
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση   η παλιά καμπάνα του ναού ήταν μεν μικρή, ρωσικής κατασκευής  αλλά ήταν χρυσή και ηχούσε με ένα ξεχωριστό τρόπο. 
Κάποιοι επιτήδειοι ξεγέλασαν τους κατοίκους λέγοντας τους ότι η καμπάνα είναι μικρή, τους την πήραν και τους έφεραν μια μεγάλη μεν αλλά η οποία δεν είχε καμιά σχέση με την παλιά.

O ναός του Αγίου Ιωάννη  της Φυσίνης   αποτελεί εξαίσιο δείγμα της  ναοδομίας της Λήμνου.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Οι αγιογραφίες του τέμπλου είναι του 1886.Επομένως ο ναός έχει χτιστεί γύρω στα 1885.

[2] ΑΡΓΥΡΙΟΣ Ι.ΚΛΩΝΑΡΗΣ

ΤΗ ΙΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

«ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ»

ΑΦΙΕΡΟΙ

ΕΝ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ  ΜΗΝΙ ΜΑΡΤΙΩ

1919

[3] Ο Ίμβριος αγιογράφος Ευστράτιος  παρόλο που αγιογραφεί από το 1850-1890  και για σχεδόν 40 χρόνια ναούς και ξωκλήσια της Λήμνου επιλέγει κυρίως  θέματα   από την Παλαιά Διαθήκη και με πάθος χρησιμοποιεί  άλλοτε φανερά κι άλλοτε υποκρύπτει εβραϊκά ή μασονικά σύμβολα . Η ορθόδοξη παράδοση απουσιάζει από τα έργα του Ευστρατίου αφήνοντας υπόνοιες ότι ο ίδιος δεν ήταν χριστιανός  ορθόδοξος.

ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, Σκανδάλι

Ο ναΐσκος του Αγίου Αθανασίου του Μέγα Πατριάρχη Αλεξανδρείας βρίσκεται στην εξοχή της «Σκαντάλης», στα δεξιά του δρόμου, που οδηγεί στο Λουρί. 
Είναι ένα από τα παλαιότερα αλλά και ωραιότερα ξωκλήσια της Λήμνου.
Χτίστηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας από κάποιο καπετάνιο, ο οποίος σε κάποια θαλασσοταραχή κινδύνευσε σοβαρά να χαθεί κι έχτισε το ναό προς τον Άγιο Αθανάσιο, για να εκπληρώσει το τάμα για τη σωτηρία του.
Τη ξυλεία  για την ανοικοδόμηση του ναού, την έφερε ο ίδιος από την Κωνσταντινούπολη.
Όταν χτιζόταν ο ναός, ήρθαν οι Τούρκοι,για να σταματήσουν το χτίσιμο του ναού, επειδή έμαθαν, ότι οι Χριστιανοί χτίζουν ναό.
Όταν είδαν ότι το κτίσμα δεν είχε εξωτερική κόγχη, το πέρασαν για αχυρώνα και έτσι δεν ξαναενόχλησαν τους Χριστιανούς.
Η θέα από το ξωκλήσι είναι πανοραμική καθώς από εκεί φαίνεται η παραλία του Λουριού με τις βάρκες και γενικότερα  το Αιγαίο Πέλαγος.

Πρόκειται για ένα παλιό ξωκλήσι του 19^ου αιώνα το οποίο έχει αναπαλαιωθεί και συντηρηθεί πολλές φορές.

Το ξωκλήσι είναι ολόλευκο ενώ το  περίγραμμα του έχει το χρώμα της πορφύρας κατά το βυζαντινό μοναστηριακό πρότυπο.

Εξωτερικά διαθέτει «σκλι» για τους προσκυνητές και πλακόστρωτο μπροστά από την κυρία είσοδο.
Στα δεξιά του ναού υπάρχει ένα λιτό αλλά πολύ όμορφο καμπαναριό το οποίο εναρμονίζεται τελεία με την αισθητική του ναΐσκου .

Η κτητορική επιγραφή του ναού δυστυχώς δεν έχει διατηρηθεί. Ο ναός έχει πρόσφατα αναπαλαιωθεί.

Μέσα στο ναό, υπάρχει ξύλινο τέμπλο με δυο θύρες, την Ωραία Πύλη και μια δεύτερη στα αριστερά, στο οποίο υπάρχουν οι εξής εικόνες: του Αγίου Αθανασίου, της Θεοτόκου, του Παντοκράτορος, της Αγίας Αικατερίνης και του Ιωάννη του Προδρόμου.

Οι εικόνες της Θεοτόκου, του Παντοκράτορος και του Ιωάννη του Προδρόμου έχουν αγιογραφηθεί στο ίδιο εργαστήρι και είναι έργα του ίδιου δημιουργού. Χαρακτηριστικό των εικόνων η πλούσια και περίτεχνη διακόσμηση του περιγράμματος καθώς και η χρήση χρυσού στην αγιογράφηση, απόδειξη της ευμάρειας του αγιογράφου.
Συνήθως στα παλιά ξωκλήσια της Λήμνου ο προσκυνητής αντικρίζει εικόνες που έχουν γίνει με πολύ φτωχά χρώματα και ξύλα και γίνεται ο ίδιος κοινωνός της φτώχειας και των δυσκολιών που αντιμετώπιζε ο αγιογράφος.
Οι εικόνες όμως στο ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου έχουν αγιογραφηθεί σε ένα πλούσιο αθωνικό εργαστήρι.

Η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστού είναι εντυπωσιακή. 
Ξεχωρίζει η γλυκύτητα του προσώπου του Αγίου, η αγγελική φύση της καρδιάς του που στην αγιογράφηση απεικονίζεται με τα φτερά που έχει τοποθετήσει ο αγιογράφος στον Άγιο. 
Ο Ιωάννης δεν κρατεί «την κεφαλή του εις πινάκιον» αλλά η κεφαλή του κείτεται κάτω στα πόδια του ενώ ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής ευτυχισμένος κρατεί στο αριστερό του χέρι  τον Ζωοδότη Ιησού και στο ίδιο χέρι την επιγραφή «ΜΕΤΑΝΟΙΕΙΤΕ ΗΓΓΙΚΕΝ ΓΑΡ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ» και προτρέπει τους πιστούς στη μετάνοια.

Διαφορετικής τεχνοτροπίας είναι οι άλλες δυο εικόνες, του Αγίου Αθανασίου και της Αγίας Αικατερίνης.
Πιο απλή και λιτή είναι η εικόνα της Αγίας Αικατερίνης.
Η Αγία Αικατερίνη εικονίζεται ως  εστεμμένη βασίλισσα, καθιστή, κρατώντας στο δεξί της χέρι μαζί ένα φτερό ως κάλαμο γραφής κι ένα καλαμωτό σταυρό.

Η εικόνα του Αγίου Αθανασίου είναι η παλαιότερη εικόνα του ναού.
Ο Άγιος Αθανάσιος[1] εικονίζεται καθιστός να κρατά στο χέρι του το Ευαγγέλιο με το ανάγνωσμα: «Είπεν ο Κύριος Υμείς έστε το φως του κόσμου. Ου δύναται πόλ(ις κρυβήναι επάνω όρους κειμένη, ουδέ καίουσι λύχνον και τιθέασι)»

Μέσα στο ιερό υπάρχει απόσπασμα από παλιό ψαλτήρι το οποίο δεν έχει πεταχτεί αλλά έχει φυλαχτεί και τοποθετηθεί πάνω σε κάποιο νεώτερο.

Ο Άγιος Αθανάσιος γιορτάζει στις 18 Ιανουαρίου και στις 2 Μαίου.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Απολυτίκιον 

Στύλος γέγονας Ορθοδοξίας, θείοις δόγμασιν υποστηρίζων την Εκκλησίαν, ίεράρχα Αθανάσιε, τω γαρ Πατρί τον Υιών ομοιούσιον, ανακηρύξας κατήσχυνας Άρειον

 Πάτερ Όσιε, Χριστόν τον θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

[1] Ο Άγιος συνήθιζε να λέει:«Ο Πατήρ διά του Λόγου εν τω Πνεύματι ενεργεί και δίδωσι τα πάντα»

ΑΓΙΟΣ ΣΩΖΩΝ Φυσίνη

Στα βυζαντινά χρόνια πολιούχος και προστάτης του νησιού της Λήμνου ήταν ο Άγιος Αλέξανδρος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. 
Στη Λήμνο υπήρχε και το λείψανο του Αγίου μέσα σε αργυρή λάρνακα. Το λείψανο του Αγίου έμεινε στο νησί για 1000 σχεδόν χρόνια ώσπου το 1308 ο Marco Minotto, bailo της βενετικής αποικίας στην Κωνσταντινούπολη, λεηλάτησε τη Λήμνο και μετέφερε στη Βενετία το λείψανο του Αγίου Αλεξάνδρου. Σταδιακά μετά την αρπαγή του λειψάνου άρχισε να παραμελείται και ο εορτασμός του Αγίου ως πολιούχου του νησιού. Πότε ακριβώς έπαψαν οι Λημνιοί να τιμούν τον Άγιο Αλέξανδρο  κι άρχισαν να τιμούν τον Άγιο Σώζο δεν υπάρχει ακριβής μαρτυρία.Το συγκεκριμένο όμως ακρωτήρι και ξωκλήσι του Αγίου Σώζου συνδέεται και με το τάφο της Αγίας Μελιτηνής και του Ακάκιου.
Το 1321 στο Μ.Μ. «Acta…”,τ.1 εγγ. No 52 αναφέρονται τα χωριά , «...του Σκανδάλη ή Σκανδαλού, τα χωριά Βυσσίνου κοντά στην Αγία Μελιτηνή.» Προφανώς το χωριό του Βυσσινού είναι η  Φυσίνη.
Επομένως κοντά στην Φυσίνη ήταν σύμφωνα με τη μαρτυρία και η Αγία Μελιτηνή. 
Σύμφωνα με το συναξάρι της Οσίας το λείψανο της ενταφιάστηκε σε ακρωτήρι της Λήμνου. Ο Άγιος Σώζων είναι πάλι πολύ κοντά στη Φισίνη και επιπλέον είναι ακρωτήρι.

Τα παλιά χρόνια εκεί υπήρχε κάποιο μοναστήρι. Αυτό το μαρτυρούν τα  αναπαλαιωμένα σήμερα κελιά που υπάρχουν κοντά στο ναΐσκο.
Κάποιες εικασίες αναφέρουν πως στο σημείο που είναι σήμερα ο ναός υπήρχε το μοναστήρι της Αγίας Μελιτηνής. 
Με τα χρόνια παραμελήθηκε και ερημώθηκε.
Κάποιοι ναυτικοί οι οποίοι κινδύνεψαν εξαιτίας μιας θαλασσοταραχής αλλά κατάφεραν να σωθούν βγήκαν στην παραλία και αντικρίζοντας τα ερείπια του μοναστηριού και θέλοντας να αποδώσουν ευχαριστίες για την σωτηρία τους στην θεία επέμβαση υποστήριξαν πως τους έσωσε ο Άγιος του τόπου, ο άγνωστος Άγιος του παλιού μοναστηριού, ο Άγιος που σώζει όσους κινδυνεύουν, και έτσι τον ονόμασαν «Άγιο  Σώζω».

Οι Ιταλοί περιηγητές στα νηολόγια τους σημειώνουν το τοπωνύμιο Cogito[1] 
Ο πρώτος που αναφέρει το τοπωνύμιο ως Cogito[2] στις ανατολικές ακτές του νησιού ήταν το 1572 o Thomaso Porcacchi. Στη συνέχεια οι περιηγητές απλώς αντέγραφαν το τοπωνύμιο γιατί απλώς ποτέ τους δεν ταξίδεψαν μέχρι τη Λήμνο. Στο σημερινό ναΐσκο τίποτα σχεδόν δεν θυμίζει κάτι από το παρελθόν του εκτός από λίγες εικόνες του 19ου αιώνα. Οι σημαντικότερες εικόνες του ναού είναι: η Θεοτόκος, ο Ιησούς Χριστός, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Άγιος Σώζος, ο Άγιος Γεώργιος  και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Στην περιοχή υπάρχει αγίασμα.
Πρόκειται για ένα πηγάδι με πόσιμο νερό που βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια της θάλασσας.
Τα ερειπωμένα για χρόνια κελιά αναπαλαιώθηκαν πριν από λίγα χρόνια από τους αδελφούς Στενού. 
Ο Άγιος γιορτάζει στις 7 Σεπτεμβρίου.
Τα παλαιότερα χρόνια γινόταν μεγάλο τριήμερο πανηγύρι.

Το 2010 πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη και σημαντική ανακαίνιση του ναού με τη συμμετοχή της Νομαρχίας Λέσβου, της Επαρχίας Λήμνου, του δήμου Μούδρου και της Ιεράς Μητρόπολης Λήμνου. Τηνιοί τεχνίτες ήρθαν στο νησί και με τη τεχνογνωσία τους βοήθησαν στη συντήρηση του ναού.
Για το γεγονός αυτό τοποθετήθηκε μαρμάρινη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο του ναού:

«Ιερά Μητρόπολις Λήμνου

Μαρτυρία

Ο πάνσεπτος και χαριτόβρυτος ούτος ναός του αγλαΐσματος των μαρτύρων της πίστεως και  προστάτου και πολιούχου απάντων των Λημνιών θαυματουργού Αγίου Σώζοντος, ανακαινίσθη λαμπρώς τα και τελείως μετά των ιερών αυτού παραρτημάτων εν έτει σωτηρίω 2010,πρόνοια τε και καθοδηγήσει του σεπτού ποιμενάρχου Λήμνου κυρ Ιεροθέου, του αγαπήσαντος ευπρέπειαν οίκων Θεού και τη συνδρομή Νομαρχίας Λέσβου, Επαρχείου Λήμνου, Δήμου Μούδρου, ιδιαζόντως δε του Παναγιώτου Χ. Στενού Μεγάλου Ευεργέτου Περικλέως  Χαλαμανδάρη, Χρήστου Ντουνιά και άλλων ευεργετών, δωρητών, τε και συνδρομητών κληρικών τε και λαϊκών ευλαβών τέκνων Λήμνου, αντιδόξασον Κύριε τούτους Και σώζε Λημνιούς ες παντίων δεινών.7-9-2010»

Σήμερα ο Άγιος Σώζος αποτελεί το κόσμημα της Λήμνου. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Cogito=σκέφτομαι.Πρόκειται για λατινικό ρήμα που σημαίνει σκέφτομαι.Ο Porcacchi το 1572  σημείωσε το τοπωνύμιο με αυτό το όνομα γιατί ήθελε να το ξανακοιτάξει ώστε να καταχωρήσει το όνομα.(δηλαδή σημείωσε να το σκεφτώ).Οι άλλοι περιηγητές στην συνέχεια απλώς το αντέγραψαν και έτσι το μεταδίδουν τα περισσότερα νηολόγια.

[2] Le isole piu famose del Mondo,Descritte Da Thomaso Porcacchi da Castiglione

ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ Φυσίνη

Το ξωκλήσι βρίσκεται μέσα στο κάμπο, στα αριστερά του δρόμου, λίγο πριν ο επισκέπτης φτάσει στο χωριό της Φυσίνης.
Ο ναΐσκος είναι αφιερωμένος στους ιατρούς των ψυχών και των σωμάτων, στους Άγιους και Ιαματικούς Αναργύρους, Κοσμά και Δαμιανό. 
Πρόκειται για ένα παλιό ξωκλήσι του 19 ^ου αιώνα, το οποίο έχει επισκευαστεί και αναπαλαιωθεί πολλές φορές.

Πάνω από την εξώθυρα, στο υπέρθυρο είναι σημειωμένο με καφέ μπογιά ο αριθμός 7.
Τα ξωκλήσια της Φυσίνης έχουν την ιδιορρυθμία, να μην αποτελούν ιδιόκτητα ξωκλήσια αλλά να αποτελούν ιδιοκτησία του κεντρικού ναού της Φυσίνης, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Συνολικά στο ναό του  Αγίου  Ιωάννη ανήκουν 9 ξωκλήσια και για το λόγο αυτό έχει σημειωθεί ο αριθμός 7 στο ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων.

Δεξιά και αριστερά της εισόδου διαθέτει, όπως όλα σχεδόν τα λημνιακά ξωκλήσια «σκλί» δηλαδή πεζούλι για να κάθονται και να ξεκουράζονται οι προσκυνητές.

Στο απλό ξύλινο τέμπλο υπάρχουν οι εικόνες της Θεοτόκου, του Ιησού, των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Φανουρίου. 
Οι εικόνες αυτές είναι καινούργιες και έχουν αντικαταστήσει τις παλιές. Οι παλιές εικόνες είναι  μόλις τρεις και αρκετά καταστραμμένες.
Από τις παλαιές εικόνες έχουν διατηρηθεί μια εικόνα του Παντοκράτορα, μια της Θεοτόκου και μια του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Η Εικόνα της Θεοτόκου βρίσκεται μέσα στο Ιερό ενώ οι άλλες δυο είναι κρεμασμένες στο δεξιό τοίχο.
Οι τρεις αυτές εικόνες υπήρχαν παλαιότερα στο τέμπλο και είναι αχρονολόγητες, έργα  λαϊκής αγιογράφησης.

Εντυπωσιάζει η εικόνα του Παντοκράτορα. Ο αγιογράφος έχει απεικονίσει με ξεχωριστό τρόπο το βλέμμα του Παντοκράτορα.

Το ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων είναι ένα όμορφο, λιτό ξωκλήσι της Φυσίνης που από μακριά έλκει το βλέμμα του περαστικού. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη