Στη βόρειο ανατολική Λήμνο, στα 1355, υπήρχε ένα μοναστηράκι ,το οποίο άνηκε στην αθωνική μονή της Μεγίστης Λαύρας και το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούσαν «Καστρίν», λόγω της φρουριακής του μορφής.
Στην ουσία, το Καστρίν ήταν ένα μοναστήρι, το οποίο αποτελούσαν ένας ναΐσκος αφιερωμένος στην Παναγιά και λίγα καλύβια στα οποία ασκήτευαν οι μοναχοί.
Το μοναστήρι της Παναγιάς βρισκόταν στους πρόποδες του λόφου «Αλεπότρυπες».
Εκεί στο Καστρίν, μέσα στο ναό, στεγαζόταν η θαυματουργική εικόνα της «Παναγίας της Σερβουνιώτισσας[1]».
Με τα χρόνια όμως οι μοναχοί αναγκάστηκαν, να εγκαταλείψουν το μοναστήρι λόγω των συχνών επιδρομών των πειρατών και να αναζητήσουν νέο ασφαλέστερο ησυχαστικό τόπο.
Ορισμένοι από τους μοναχούς μετέβησαν τότε στη μονή της Μεγίστης Λαύρας στο Όρος.
Στα 1380 όμως, δημιουργήθηκε μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στη μονή της Μεγίστης Λαύρας και μιας οικογένειας που ζούσε στην περιοχή, της οικογένειας Κονδύλη, σχετικά με την εικόνα της Θεοτόκου.
Η οικογένεια Κονδύλη διέθετε κτήματα κοντά στο μετόχι και μετά την αναχώρηση των μοναχών, είχε την επιμέλεια του ναού.
Αναφέρεται σύμφωνα με κώδικα της Μεγίστης Λαύρας, ότι η οικογένεια Κονδύλη κάποια στιγμή απέσπασε την εικόνα από το ναό και την έφερε στην οικία της.
Η μονή τότε απαίτησε από την οικογένεια Κονδύλη να της επιστραφεί η εικόνα της Παναγιάς της Σερβουνιώτισσας, η οποία υπήρχε στο ναό για χρόνια.
Για τη τύχη της εικόνας δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες. Πιθανότατα η οικογένεια να μην επέστρεψε την εικόνα στο μοναστήρι. Όμως για αιώνες διατηρήθηκε το τοπωνύμιο «Παναγιά» στην ομώνυμη περιοχή της Λήμνου.
Ταυτόχρονα έχει καταχωρηθεί στα προσωνύμια της Θεοτόκου το όνομα «Παναγιά Σερβουνιώτισσα».
Όταν στα 1865 ιδρύθηκε το σημερινό χωριό από κατοίκους που είχαν κτήματα στην ευρύτερη περιοχή, επιλέχτηκε το τοπωνύμιο που για αιώνες επικρατούσε στην περιοχή και έτσι το νέο χωριό ονομάστηκε «Παναγιά».
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
[1]Στον κώδικα της αγιορείτικης μονής Μεγίστης Λαύρας του 1355 η Παναγία αποκαλείται «Σερβουνιώτισσα». Αργότερα όμως οι κάτοικοι αποκαλούσαν την Εικόνα της Παναγιάς «Σεργουνιώτισσα» από την τουρκική λέξη Surgun. Στα λημνικά η λέξη Surgun έγινε «σεργούνι» που θα πει εξορία, τόπο εξορίας αλλά και πολυσυζητημένο θέμα. π.χ. βγήκα σεργούνι =έγινα θέμα συζήτησης.
